Ўрмончилик ” фанидан ўҚув-услубий мажмуа

Мустақил тайёрланиш учун саволлар 
1.
Нима учун турли иқлим тупроқ шароитида ўсган эман дарахтининг 
бўйи турли хил бўлади. 
2.
Асосий дарахт тури сифатида нинабаргли дарахтлардан фойдаланиш 
мумкинми? 
3.
Лалмикор ерларда қайси дарахт туридан асосий дарахт тури сифатида 
кенг фойдаланиш мумкин. 

---

144 
ЎРМОННИНГ АСОСИЙ КОМПОНЕНТЛАРИ, ИККИНЧИ 
ДАРАЖАЛИ ДАРАХТ ТУРИ 
Машғулотнинг қисқача мазмуни
Ўрмон нафақат дарахтлар тўплами, 
балки ўрмон ўсимликларининг барча яруслари, фауна, микроорганизмлар, 
атмосфера қуйи қатлами, ёруғлик, иссиқлик, тупроқ ва она жинсдан иборат 
бўлади.
Шунинг учун ўрмончи нафақат дарахтларнинг биологик хусусиятлари, 
балки дарахтлар ўсишига таъсир этувчи қолган барча ўрмон 
компонентларини ҳам билиши зарур. Ўрмоннинг барча компонентлари ва 
экологик омиллар доимо бир – бир билан ўзаро таъсирда, ҳаракатда ва 
ўзгаришда бўлади. Ўрмон кичик бир хил шароитларда ҳам доимо оддий бир 
хил бўлакларга ажратилади. Ҳар қандай ўрмон икки қисмдан: - ер устки ёки 
стромосфера, тупроқ остки ёки ризосфера қатламидан иборат бўлади. 
Стромосфера элементларига дарахтзор, ўсмир дарахтлар, ўрмон ости 
ўт қоплами тупроқ усти қоплами, яруссиз ўсимликлар, ўрмон тўшамалари 
киради.
Дарахтзор – ўрмоннинг дарахт ва бута ўсимликлари бир хил типдаги 
бўлаги. Дарахтлар, дарахтзор – ўрмоннинг асосий компоненти бўлиб, 
дарахтзорда асосий дарахт тури, иккинчи даражали дарахт турларига 
ажратилади. Асосий дарахт тури иқтисодий нуқтаи назардан қимматли 
дарахт тури ҳисобланиб, иккинчи даражали дарахтлар камроқ иқтисодий ва 
хўжалик аҳамиятига эга бўлади. Дарахт тури ўрмонда энг юқори ярусларни 
эгаллаб ҳукмрон дарахт мевқеларига эга бўлиши мумкин, лекин у хўжалик 
аҳамиятига кўра пастроқ бўлиб, иккинчи даражали дарахтлар тоифасига 
киритилиши мумкин. Ўрмонда баъзи ҳамроҳ дарахтлар хўжалик аҳамиятига 
кўра асосий дарахт сифатида тан олиниши мумкин (эман, заранг). 
Дарахтзорда асосий дарахт турини ўсишига кўмаклашувчи дарахтлар, 
ўрмон ости ўсимликлари – буталар, ўсмир ёш дарахтлар яъни ўрмон остида 
ривожланаётган ёш дарахтлар авлоди, тирик тупроқ устки қатлами (мохлар, 
лишайниклар, ўт ўсимликлар, чала бутачалар) йил давомида ўрмон остида 
йиғилган барглар, шохлар, мева – уруғлар – ўрмон тўшамаси бўлади.
Яруссиз ўсимликлар деб лианалар, дарахтнинг танасида жойлашган 
лишайникларга айтилади.
Ўрмонда дарахт турлари илдизлари ўсиб турган тупроқ қатлами 
ризосфера дейилади.