Ўрмончилик ” фанидан ўҚув-услубий мажмуа

Мустақил тайёрланиш учун саволлар 
1.
Кесишнинг яна қандай турлари мавжуд? 
2.
Ўзбекистонда қайси кесиш турларидан кенг кўламда фойдаланилади? 
3.
Ўрмонда кесиб парваришлашнинг афзаллик ва камчиликлари ҳақида 
маълумот беринг? 
ЎРМОННИ ЯЛПИ РАВИШДА КЕСИШ 
Машғулотнинг қисқача мазмуни
: Ўрмонда турли хил ялпи, аста-
секин, санитар мақсадда ва парваришлаш мақсадида кесиш усуллари амалга 
оширилади. Була орасида ялпи кесишнинг ҳам ўрни салмоқлидир. Ялпи 
кесиш қуйидаги хусусиятлар билан характерланади: 
1.
Кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека) учун ажратилган 
майдондаги дарахтлар бир йилда яъни бир вақтнинг ўзида кесилади; 
2.
Кесиш ишлари бажарилган жойда келгусида бир хил ёшга эга бўлган 
дарахтзор пайдо бўлади. 
Ялпи кесиш кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека)нинг 
шакли ва ўлчамига қараб: ингичка кесиш учун ажратилган ўрмон майдони 

---

184 
(лесосека)ли, кенг кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека)ли ва 
ажратмали турларга ажратилади. 
Ингичка ва кенг кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека)ли 
кесиш турлари қадимий кесиш турларидан бири бўлиб ҳисобланади. Бунда 
кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека) кенглиги (эни) ингичка 
кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека)ли турда 25-100 метрни, 
кенг кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека)ли турда эса 150-250 
метрни ташкил этади. Кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека) 
узунлиги 250-1000 метрдан квартал узунлигигача бўлади. Кесиш ишларининг 
амалга оширишда қуйидаги тадбирларни тўғри белгилаб олиш керак бўлади: 
1.
Кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека) йўналиши; 
2.
Кесиш йўналиши; 
3.
Кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека)ни кесишни амалга 
ошириш усули; 
4.
Кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека)ни амалга ошириш 
вақти. 
Кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека) йўналишини тўғри 
танлаб олиш кесишда асосий аҳамиятга эга, бунда асосий эътибор ҳукмрон 
шамол йўналишига қараб белгиланади. Кўп ҳолатларда кесиш учун 
ажратилган ўрмон майдони (лесосека) йўналиши Ш-Ж ва Ғ-Шқ йўналишида 
амалга оширилади 
Кесиш йўналиши эса шамол йўналишига қарама-қарши томондан қилиб 
олинади. Бунда қуйидаги тадбирлар амалга оширилади: 
1.
Шамолдан ҳимояловчи ҳимоя қаторларини ҳосил қилиш; 
2.
Шамол воситасида уруғларни тарқалишига имкон яратиш. 
Кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека)ли кесишни амалга 
ошириш усули тўғридан-тўғри, қатор ташлаб ва шахмат шаклида амалга 
оширилади. Тўғридан-тўғри кесиш усулида ўрмон майдони 4 йил давомида 
оралатиб кесилади. Қатор ташлаб кесишда эса бир қатор кесиш 
ўтказилгандан сўнг жой қолдирилади. Қолган кесиш ишлари худди шундай 
давом эттирилади. Шахмат шаклида кесишда эса 100Х1000 метр кенгликда 
кесиш ишлари амалган оширилади. Худди шундай майдон кесилмасдан 
қолдирилади ва бу жараён шу тартибда давом эттирилади. 
Кесиш учун ажратилган ўрмон майдони (лесосека)ни амалга ошириш 
вақти дарахт турига қараб 4 – 7 йилда амалга оширилади. Оқ қайин ва осина 
турлари учун бу кўрсаткич бир йилни ташкил этади. 
Ёппасига кесишни