Rixsiyeva Fotima Mahmudjonovna Mavzu: Maktabgacha yoshdagi bolalarda xavotirlanish namoyon bo'lish xususiyatlari Kirish Asosiy qism I bob. Bolalarida qo`rquv va xavotirlanish

Maktabgacha bo`lgan davrning yangi ma`lumotlari. Maktabda o`qishga tayyorgarlik ko`rish kompleksi yangi ma`lumotlar sanaladi:

• 
  kommunikativ tayyorgarlik;
  
• 
  kognitiv tayyorgarlik;
  
• 
  emotsional rivojlanish darajasi;
  
• 
  texnologik ta`minot;
  
• 
  shaxsiy tayyorgarlik.
  

Emotsional rivojlanish darajasi haqida:

Munosabatlar doirasi kengayishi bilan bolalar o`z emotsional dunyosini sezilarli ravishda faollashtiruvchi turli ijtimoiy omillar ta`sirini his qiladi. Bola situativ emotsiya to`sig`idan o`tish, o`z tuyg`ularini madaniy boshqarishga o`rganishi kerak. Buni o`rganishga esa o`yin yordam beradi, masalan, o`yinlar bolalardagi qo`rquvni engishda yordam berishi mumkin.
Maktabgacha bo`lgan davrda bolalar agressivlikni engishni ham o`rganishi lozim. Bolalar agressivligi rivojlanishining ma`lum qonuniyatlari mavjud. Bu jarayonda o`yindan tashqari ertakni his qilishning ijtimoiy texnikasini o`zlashtirish yordam beradi.

Shaxsiy tayyorgarlik haqida:

Shaxsiy tayyorgarlik o`zining kerakligi, muhimligini anglab etishda namoyon bo`ladi. Bu degani, inson o`zining qanday ekanligini ochishi, eng muhimi boshqalarga kerak ekanligini anglashidir. Qizlar uchun bu jihat yoshlikdayoq jozibadorlik, chiroy va ko`rkamlik ko`rinishida, o`g`il bolalarda esa samaradorlik, foydasi tegish ko`rinishida namoyon bo`ladi. Bu madaniy namunalarning natijasidir.
Ushbu ikki omil ta`siri ostida maktab yoshigacha bo`lgan bolalarda shaxsning asosiy tuzilishi shakllanadi: shaxsiylikka intilish; Men-kontseptsiyasi; shaxs kelajagi; istaklar ierarxiyasi. Shaxsiylikka intilish (samaradorlik va jozibadorlik). Intilish darajasi muvafaqqiyatlar va omadsizliklar orqali shakllanadi. Bu jihat bolalarda juda yuqori, ammo omadsizliklar ta`siri ostida susayishi boshlanadi. Agar bola o`z sohasi (faoliyat sohasi yoki munosabatlar sohasi)ni topa olsa, unda
qo`rquv o`ziga, o`z kuchiga bo`lgan ishonch bilan almashadi. Bola hamisha boshqalardan ko`ra ustun ekanligini ta`kidlashga harakat qiladi.
Ota-onalar strategiyasi – maktab yoshigacha bo`lgan bolalarda qobiliyatlariga emas, o`z kuchiga bo`lgan ishonchni shakllantirish. Ishonchlilik pozitsiyasi: “Barchasi o`zimga, qobiliyatlarim, xususiyatlarimga bog`liq, agar men o`zimni o`zgartira olsam, barchasini o`zgartira olaman. Omadsizliklar va muvafaqqiyatlar sababi o`zimda”. Ishonchsizlik pozitsiyasi: “Men vaziyatlar ta`siridaman, menga hech narsa bog`liq emas, taqdir hukmiga ko`ra hammasi o`tib ketadi”.