Rivojlantirish institu ti

4. Vertikal tarqalgan yarusli bulutlar (1000 — 6000 m balandliklar- 
da tarqalgan)  to ‘p -to ‘p bulutlar,  to ‘p -to ‘p yomgMrli—m om aqaldiroqli 
bulutlar  turiga  boMinadi.  Bu  bulut  turlari  suv  tom chilaridan,  m ayda 
muz kristallaridan iborat boMib, qishda qor, yozda esa kuchli jala tariqasida 
yomgMr yogMb,  b a ’zan  m om aqaldiroq boMib, doM tushadi.
Havoning bulutli holati  lOballi shkala yordamida ifodalanadi.  Bunda 
havo tiniq, ochiq boMsa,  bulutlik — 0 ball, osm on gum bazining o ‘ndan
154

---

bir qismi  bulut  bo ‘lsa,  1  ball,  osm on  gum bazining yarmi  bulut  b o ‘lsa, 
5  ball,  ham m asi  bulut  bilan  qoplangan b o ‘lsa,  10  ball  bo‘ladi.
Bulutli  k u n lar  sovuq  m in taq ad a  va  ekvator  ustida  eng  ko ‘p, 
aksincha, choU arda, xususan, 0 ‘rta Osiyo chollarida eng kam (bulutlik 
1,6 ga teng)  b o ‘ladi.
A tm osferaning yer yuzasiga yaqin qism ida havo ochiq, shamolsiz 
va  nisbatan  sovuqroq  b o ‘lgan  vaqtda  suv  b u g ia ri  shudringni  hosil 
qiladi,  harorat yanada pasaysa (0° pastga tushsa), tum an hosil b o iad i.
T u m a n   bu  — atm o sferan in g   pastki  qism ida  suv  b u g ia rin in g  
kondensatsiyalashuvi  (m ayda suv zarrachalari va  m uz kristallari) ta ’­
sirida havoning xiralashishidir.