Rivojlantirish institu ti

Dunyoviy  muammolarni  yechishda  tabiiy 
geografiyaning  o ‘rni
Mavzu rejasi
1.  Dunyoviy muammolarni yechishning murakkabligi.
2.  Dunyoviy muam molarni o ‘rganishda tabiiy geografiyaning ustu- 
vorligi.
3.  Ekologik muammolarni yechishda tabiiy geografiyaning o ‘rni.
1. 
Dunyoviy muammolarni yechishning murakkabligi.  D unyoviy 
m u a m m o la r o ‘zining  kelib  ch iq ish i,  m az m u n i  va  m ohiyatiga  ko ‘ra 
xilm a-xil ekanligini oldingi  m avzuda  k o ‘rib o ‘tg an  edik.  B inobarin, 
dunyoviy m uam m olam i  ilmiy asosda yechish  nihoyatda m urakkab va 
serqirra hisoblanadi.  S huning u ch u n   ularni b itta yoki  ikkita fan yor- 
d a m id a  yechib  b o im a y d i.  D unyoviy m u a m m o la r fanlararo  m u a m ­
m o b o lg a n lig i  u c h u n   ularni  eng yangi  fan ta r m o g l  
globalistika fa n i 
o ‘rganadi.  Lekin h ozircha bun d ay  fan  m ukam m al b o i ib  shakllanga- 
n ic h a   yo ‘q.  O lim larning  fikricha,  b u   m u am m o la rn i  k o ‘pgina  tabiiy 
va  ijtim oiy fan vakillarining o ‘zaro ham korligida  hal qilish m um kin. 
T abiiy  fanlarning  eng  yorqin  ta r m o g l — u m u m iy   tabiiy geografiya 
integral fan b o lg a n lig i sababli bu  m asalani asosli  yechish  im koniya- 
tiga ega.  U m um iy tabiiy geografiya dunyoviy,  m intaqaviy va m ah a l­
liy k o la m d a g i ekosistem alarda ekologik m u v o za n a tn i saqlab qolish 
m u a m m o s in i  ta b ia t  b ila n  ja m iy a t  o ‘rtasid ag i  m u n o sa b a tn i  ta h lil 
qilish  o rq a li  ijobiy tak liflar va  x u lo sa la r y a ra tish i  m u m k in .
T a b iat  bilan jam iy a t  o ‘rtasidagi  o ‘zaro  m u n o sa b a t  m asalasi  in ­
so n   faoliyatining barch a jab h a larid a   hisobga  olinishi  zarur.  D astlab 
b u   m u n o sab at ju d a  oddiy b o lg a n , y a ’ni  inson tabiatga,  o ‘z navbati- 
da,  tabiat  insonlarga m e ’yo r doirasida ta ’sir etib  kelgan.  Inson  faoli­
yatin in g  tabiatga ta ’siri ortib borishi tufayli bu  m unosabat  m urakkab 
tus oldi.  N atijada inson tabiatga q a n c h ala r kuchli t a ’sir etgan b o ‘lsa, 
tab ia t  h am   sh u n c h ala r  aks  ta ’sir  e ta   boshladi.  A yrim   h u d u d lard a 
tabiat  o ‘zi  yaratgan  m avjudotlar  orasida  eng  k o ‘p  zararni  in so n - 
lardan  ko ‘rdi.  L andshaftlarda  k o m p o n en tla rn in g  beqarorlashuvi  k u ­
zatiladi,  o ‘zini  o ‘zi  saqlash  va  tiklash  xususiyatlari  zaiflashdi,  tabiiy 
m uhit  ifloslandi.  Inson o ‘z m anfaati y o lid a  qilgan  rejasiz harakatlari 
tufayli  yaratilgan  va  yashash  u c h u n   noqulay  b o lg a n   ekologik  sh a- 
roitda faoliyat ko‘rsatishga m ajbur b o lm o q d a .  O qibat-natijada inson- 
larn in g   s o g l i g l   va  ish  faoliyatiga  salbiy  ta ’sir  etayotgan  m ahalliy, 
m intaqaviy  va  dunyoviy  ekologik  inqirozli  h u d u d la r  paydo  b o id i. 
E ndilikda  d o im o   tabiat  im k o n iy atlarid an   o rtiq c h a   narsalarni  talab 
qilib  kelgan  inson  tabiat  bilan  m urosaga  kelishga  m ajbur ekanligini 
anglab yetdi.
2 1 4

---