Rivojlantirish institu ti

1. 
Yer yuzasining umumiy tavsifi. Y er yuzasi bir xil tekis boMrnas- 
d a n   u  m aterik  va  o k e a n la rd a n   tashkil  topgan.  M aterik lar  botiqlar, 
pasttekisliklar, tekisliklar, qirlar,  yassi to g ia r, baland tog‘lardan iborat
76
A m a liy   m a s h g ‘u l o t
Yerning  notinch  chehrasi

---

bo‘lsa, okeanlarda cho‘kmalar, 
yer  yoriqlari,  suv  osti  tog1 lari 
mavjud. Y er sirtining ana  shu 
tekis  b o ‘lmagan  yuzasini  bir 
nom   bilan  uning  relye/i  deb 
ataladi.
Yer yuzasi relyefi esa uning 
ichki  va  tashqi  dinam ik jara- 
yonlarining o ‘zaro ta’siri va alo- 
qasi natijasida vujudga kelgan.
Y er  sh arin in g   um um iy 
m aydoni 510 mln. km 2 bo‘lib, 
shundan 361  mln. km 2 ini suv- 
lar,  149 m ln.  km 2  ini esa qu- 
ruqliklar egallagan.
Y er yuzasida  suv  va  qu- 
ruqliklam ing taqsimlanishi va
joylashishi  uning ham m a qism ida bir xil em as.  Shim oliy yarim sharda 
quruqlik k o ‘p b o ‘lsa, aksincha, Janubiy yarim sharda suvliklar m aydoni 
katta.  Shim oliy yarim sham ing 39 foizini quruqlik, 61  foizini suv ishg‘ol 
qilsa, Janubiy yarim sharda quruqlik  19 foiz, suv esa 81  foiz. Yoki Yer 
sharidagi quruqlik m aydonini  100 foiz desak, uning 67,5 foizi Shimoliy, 
32,5 foizi esa Janubiy yarim sharda joylashgan (18-  rasm).
Q u ru q lik la r  S h im o liy   y a rim sh a m in g   o ‘rta c h a   kengliklarida 
k o ‘proq,  Ja n u b iy   y arim sham ing  o 'rta c h a   kengliklarida  esa  kam roq 
m aydonni egallagan (18- a,  19 va  19- a rasm lar).
Yer sharidagi suvliklar okeanlardan iborat b o ‘lib, tubi chuqurligiga 
q arab  m ate rik  sayozligi,  m aterik yonbag‘ri,  okean  tubi,  okean  novi 
yoki  q a ’ri  deb  4  bosqichga b o ‘linadi.
Q u ru q likla r 
I 
I 
S u v la r
18-rasm.  Yer shari  quruqlik  va  suvlar 
maydonining  nisbati  (%  hisobida):
1. Yer shari bo‘yicha. 2.  Shimoliy yarim- 
shar.  3.  Janubiy  yarimshar.  4.  Quruq- 
likning yaritnsharlar bo‘yicha joylashishi.