Rivojlantirish institu ti

Subqutbiy
mintaqa:
M aterik turi 
O kean turi
0 - 1 0
0 - 8
- 3 0   -   50 
- 8 -   16
100  - 4 0 0  
200  -   300
10  - 2 0  
10  - 2 0
B ir  y ild a lO   o y   q o r  b ila n   q o p la n ib  
y o ta d i.K o ‘p  yillik m uzloq yerlar 
mavjud.Yil  fasllari  orasidagi  harorat 
farqi  katta.Y ozda  harorat yil  bo'yi 
tekis taqsim langan
Qutbiy
mintaqa:
M aterik turi 
O kean turi
- 2 4  -  32 
- 8   -   10
- 5 0   -   70 
-  24 -  40
100  ortiq 
100  yaqin
0  —  10  dan 
kam 
0 - 1 0
Yil  b o 'y i  doim iy q o r  va  m uz  bilan 
q o p l a n g a n .D o i m i y   m u z   ( A r k tik a , 
G renlandiya,  A ntarktida  m uzliklari) 
bilan qoplangan
O'
VJ

---

organik hayotga salbiy ta ’sir etadi.  Bas, shunday ekan,  uni toza saqlash 
va  m uhofaza  qilish  m uhim   hayotiy  tadbirlardandir.  S o ‘nggi  yillarda 
sanoatning  rivojlanishi  va  h a r  xil  yonilg‘i  bilan  ishlaydigan  zavod, 
fabrika  va  m ashinalarning  k o ‘payishi  natijasida  atm osferaga  ko ‘plab 
zaharli gazlar, aerozollar, tutun, qurum , kullar chiqarilm oqda va ko‘plab 
kislorod sarf  b o ‘lm oqda.  Kislorod  ishlab beruvchi o ‘rm on va o ‘tloqlar 
m aydoni yil sayin qisqarib borm oqda.
Y er sharida  yiliga  h a r  xil  yonilg‘ilardan  atm osferaga  100  m ln.  t 
atrofida qattiq zarracha,  150  m ln.t atrofida sulfid angidridi,  300  m ln.t 
atrofida  karbonat  oksidi  chiqadi.  Buning  ustiga,  dunyodagi  300  m ln 
atro fid ag i  a v to m o b illa rd a n   yiliga  a tm o sfe rag a   500  m ing t  isg a z i, 
100  m ing t  uglevodorod,  25  m ing  t azot oksidi  ajralib chiqm oqda.
S anoat atm osferani  ifloslantiruvchi  ikkinchi  m anba  hisoblanadi. 
Issiqlik  elektr  stansiyalari,  sem en t,  kim yo,  m etallurgiya  zavodlari 
atmosferaga ko‘plab har xil zaharli gazlar va qattiq zarrachalar chiqaradi. 
S anoat  korxonalarida  1  t  k o ‘m ir  yoqilsa,  atm osferaga  90  kg  qattiq 
zarracha,  22  kg sulfid angidrid va azot oksidi ajralib chiqadi.
A tm osferani  ifloslovchi yana b ir m an b a — ch iq in d ilam i yoqish- 
dir.  C h u n k i  1  t  ch iq in d i  yoqilsa,  havoga  11,3  kg  q a ttiq  zarrach alar, 
2,72  kg oltingugurt oksidi,  1,8  kg azo t oksidi chiqadi.
H avoning  ifloslanishi  natijasida  atm osfera  tarkibida  k arb o n at 
angidrid  m iqdori  o rtib ,  u n ing  hisobiga Y er sharining  h a ro ra ti  o rtib 
(k o ‘tarilib) borm oqda.
Havo ifloslanishining yana bir turi — shovqindir. O rtiqcha shovqin- 
suron kishilar sog‘lig‘iga, ayniqsa, asabiga, kayfiyatiga salbiy ta ’sir etadi.
Shovqin  yoqim siz  ovozdir.  M e ’yordagi  shovqin  (20  detsibel  — 
d b),  ya’ni  daraxt  shoxining  m ayin  shitirlashi,  m e ’yordagi  m usiqa 
ovozi  kishi tabiatiga yoqib,  unga estetik zavq beradi. A ksincha,  90— 
120  db  ga  yetuvchi  q a ttiq   shovqin  (avtom obil,  tram vay,  tra k to r, 
sam olyot,  stan o k lar ovozi)  kishi asabiga salbiy t a ’sir etadi.
Shaharlarda shovqin kuchini pasaytirish u ch u n  ko ‘chalarning har 
ikki to m o n ig a k o ‘plab d araxt va b u tala r ekish, y o ‘llam i yaxshi sifatli 
asfalt-betonlash,  shah ar ichida yuk m ashinalarining yurishini tartibga 
solish  kerak.  Z ararli  m o d d ala r chiqaruvchi  zavod va fabrikalarni gaz 
b ila n   ish lay d ig an   q ilish ,  h a r   xil  g a z la rn i  m axsus  se x la r  q u rib  
zararsizlantirish kerak.