Rivojlangan xorijiy mamlakatlarda qishloq xo’jaligini rivojlanish bosqichlari

1.1-rasm. Fermer xo’jaliklarini boshqarishdagi iqtisodiy tamoyillar bosqichlari²
Ochiq maydondagi erlar 50 sm chuqurlikda haydalib, so’ng tekislanib ekiladi. Yaponiyada har bir fermerda yer pasporti bo’lib unda ekin maydoni, yerning oziq moddalar bilan ta’minlanganlik darajasi ko’rsatiladi.
Yapon fermerlarining ishbilarmonligi izlanuvchanligi, ma’suliyatni to’liq
anglay bilishlari yuqori moddiy manfaatdorlikni ta’minlaydi. Yaponiya fermer
xo’jaliklarini boshqarish bo’yicha yapon tajribalarini O’zbekiston respublikasida fermer xo’jaliklarini rivojlanishi jarayonida qo’llash mumkinligi ko’rsatib ishlab chiqarishga jalb qilish zarur.
Rivojlangan xorijiy mamlakatlarda fermer xo’jaliklari kooperatsiyalarini tashkil etish tajribalari o’rganildi. Tahlillar ko’rsatadiki, ko’plab xorijiy mamlakatlarda fermer xo’jaliklari milliy iqtisodiyotning muhim tarkibiy qismi bo’lib, uni rivojlantirish davlat iqtisodiy siyosatining ustuvor yo’nalishi hisoblanadi.
Masalan, Germaniyada 4,2 mingdan ortiq mustaqil tovar ishlab chiqaruvchi, qayta ishlovchi va xizmat ko’rsatuvchi huquqiy maqomga ega kooperativlar Fridrix Vilgelm Rayffayzen tamoyili asosida faoliyat ko’rsatib kelmoqda.
Rayffayzen tamoyili – o’zaro yordam, qo’llab-quvvatlash, o’z o’zini boshqarish, natija uchun jamoa mas’uliyati, raqobat qobiliyatini saqlab qolish kabilarni o’zichiga oladi.
Mamlakatdagi deyarli barcha fermerlar ushbu tamoyilni tan olgan holda bir yoki bir necha kooperativlarning a’zolari hisoblanadi.
Hozirgi paytda Rayffayzen kooperativlari homiylik qilish, mahsulot turlarini ko’paytirish, fermer xo’jaliklariga xizmat qilishni yanada yaxshilash, iste’molchilarni xaridorgir sifatli mahsulotlar bilan ta’minlash yo’nalishida faoliyat ko’rsatmoqda.
Kanada davlatining agrar siyosati ham tovar ishlab chiqaruvchilarning qayta ishlash, ulgurji, ba’zida chakana savdo sohasida birlashishlariga qaratilgan.
Hozirgi paytda ushbu kooperatsiyalar huquqiy asosga ega bo’lib, tovar ishlab chiqaruvchilar faoliyatining umumiy tan olingan hayotiy me’yorlariga aylangan.
Xorijiy mamlakatlarda fermer xo’jaliklarini moddiy texnika resurslari bilan ta’minlashga ixtisoslashgan kooperativlar ham rivoj topgan.
Yevropa Ittifoqi mamlakatlarida qishloq xo’jaligi tovar ishlab chiqaruvchilarini ishlab chiqarish vositalari bilan ta’minlashning 50 %, Skan-dinaviya davlatlari (Shvetsiya, Norvegiya, Finlyandiya)da - 60 %, AQShda -26% kooperativlar ulushiga to’g’ri keladi.
Umuman olganda chet mamlakatlarda fermer xo’jaliklarining kooperatsiyalarga birlashishi an’anaga aylangan va bu o’z samarasini bermoqda
Bu esa kooperatsiyaning naqadar zarurligini va uning jamiyatdagi o’rni va ahamiyati beqiyos ekanligini ko’rsatib turibdi. Shu bilan birga, ta’kidlash o’rinliki, hech bir fermer mahsulot yetishtirish, uni sotish va saqlash muammolarini mustaqil hal etishga qodir emas. (1.1-jadval)