Rivojlangan darslik lotin tayyor doc

 
8.4. Liberal bozor iqtisodi rivoji 
Buyuk Britaniya iqtisodi o`zining liberal darajasi bilan farqlanadi. Haqiqiy 
kapitalizm liberalizmi Angliya uchun juda xosdir. Shuning uchun ham Buyuk 
Britaniyani haqiqiy klassik kapitalizm mamlakati deb ataladi. Chunki bu 
mamlakatning asoosni haqiqatan ham tadbirkorlik tashkil etadi. 
Ma’lumki, burjum liberalligi, kapitalistik xo`jalik usuli dunyoda avvalo 
Buyuk Britaniyada tashkil topib, haqiqiy kapitalistik ishlab chiqarish usulining vatani 
hisoblanadi va asrlar oshib, shu usulni takomillashtirib keladi. 
Hozirgi vaqtda xususiy sektor 81%ni tashkil etish, bunda bandlik 
¾
dan 
iborat. Tadbirkorlikni rivojlantirish va uning uchun barcha qulayliklarni yaratib 
berish hukumat siyosatining asosini tashkil etadi. 
Iqtisodiy taraqqiyotda liberalizm katta o`rin egallab, o`zining afzalligini 
ko`rsatib keladi. Lekin bularning ichida neoliberalizm ajratib turadi va iqtisodiy 
liberalizm ustunligini ko`rsatib beradi.
Neoliberalizm ayniqsa “Tetcherizm” bilan jips bog`liqdir. Bu Buyuk 
Britaniya Premer ministri bo`lgan Margarit Tetcher nomiga aytilgan iboradir. Buning 
asosiy mazmuni bozor iqtisodiyotini yanada kengroq va chuqurroq liberallashtiruvchi 
tadbirlarni 
amalga oshirishdan 
iborat 
bo`lgan. Bu 
AQSHda qo`llangan 
“Raygonomika”ga juda o`xshaydi. Haqiqatan ham “Tetcherizm”ning shakllanishida 
amerikalik professor-olimlarning fikrlari va tashviqoti katta ahamiyat kasb etgan. 
“Tetcherizm” islohoti bozor mexanizmlarini qo`llash, hukumat xarajatlarini 
kamaytirish va monstor siyosatlaridan iboratdir. 

---

208
Bozor mexanizmlarini va tadbirkorlikni qo`llash dastur iqtisodiy tizimining 
samaradorligining va moslashuvi darajasini ko`tarishga qaratilgan bo`lib, u asosan 
quyidagilar tufayli amalga oshuvi talab etilgan: 
Privatizatsiya siyosati. Bu orqali davlat byudjetiga faqat 1979-1994 yillar 
ichida 55,5 mlrd. funt sterling daromad keltirgan. Bularning ichida davlatga qarashli 
bir necha yirik Angliya iqtisodi gigantlari ham bor. 
Notartiblashtirish siyosatini kengaytirish. Bo`sh yo`l bilan iqtisodiyotni 
tartiblashtirishga ketadigan xarajatlar va davlat ma’muriyat sarfi bir muncha 
qisqartirilgan. 
Soliq islohotlari. Jismoniy va yuridik shaxslardan olinadigan soliqlar stavkasi 
bir qancha qisqartirilib, individual daromadlar solig`ining asosiy stavkasi 25% va 
korporatsiyalar foydasidan olinadigan soliq 25 va 33% stavkalari asosisda olinadigan 
bo`lgan.
Hukumat 
xarajatlari 1982 yildagi 
IMX 
(ichki 
mahsulot 
xajmi)ning 
47,5%dan 
1996-yilda 
41,6%gacha 
pasaytirilgan. Shu bilan 
birga hozirgi vaqtda davlat 
sektori IMX 8%ni ishlab 
chiqaradi. 
Bu 
tadbirni 
amalga 
oshirish 
uchun 
ijtimoiy sohada islohotlar 
amalga oshirilib, xo`jalik 
ishlariga aralashuv xajmi 
ancha qisqartirilgan.
Bu tadbirlar ayni vaqtda aholining ijtimoiy manfaatlariga qarshi 
qaratilgandek bo`lishiga qaramasdan mehnatga rag`batlantirish ancha yuqorilashib, 
jamiyatdagi boqimandachilik xissiyoti ancha pasaygan va deyarli yo`qola borgan.
“
Тетчеризм
” 
таклиф
иқтисодий
концепсияси
асосида
амалга
ошиб
, 
бу
Кейсча
ғоядан
четлашкв
эди
. 
Инглизча
таклиф
иқтисоди
қуйидагини
ўз
ичига
олади
: 
Давлатнинг
тўғридан
- 
тўғри
азоратини
бекор
қилиш
Ички
бозор
ва
рақобатни
рағбатлантиришилиш
Давлат
тартиблашувини
минималлаштириш
Бозор
механизмлари
носамарали
сохаларда
селектив
қўллашни
амалга
ошириш