Risk va minimallashtirish texnologiyalari

Nosug‘urtaviy risklar

 – bu risklar obyektiv mavjud bo‘ladi, ammo sug‘urtalovchi 

mas’uliyati hajmiga qo‘shib, ya’ni sug‘urtaga qabul qilib bo‘lmaydi. 

Xavf-xatar manbalaridan kelib chiqib risklarni quyidagilarga bo‘lish mumkin: tabiiy 

ofatlar (er qimirlashi, sel, do‘l va b.) bilan bog‘liq bo‘lgan va insonning ongli xatti-

harakati  (o‘g‘irlik,  talonchilik  va  boshqa  g‘ayri  huquqiy  xatti-harakatlari  bilan 

bog‘liq bo‘lgan, shuningdek yuqorida sanab o‘tilganlarning aralash risklari (misol 

uchun,  mutaxassis-epidemiologning  maqsadli  harakati  bilan  yuzaga  keluvchi 

epidemiyalar). 

Sug‘urtalovchining  mas’uliyati  hajmi  bo‘yicha  risklar  yakka  tartibdagi  (masalan, 

tasviriy san’at asarlarini tashish va ko‘rgazmasi) va universal (masalan, muntazam 

uchrovchi mulkiy risk –o‘g‘irlik) turlarga bo‘linadi. 

Risklar  natijasidagi  yo‘qotishlar  turlariga  quyidagilar  kiradi:  moddiy,  moliyaviy, 

mehnat,vaqtli, obro‘li (ishonch), ekologik yoki sog‘likka ziyon etkazilishi. 

Risklarni  boshqarish  o‘zining  mohiyati  bo‘yicha  har  qanday  iqtisodiy  tizim 

(jarayon)ning  zaruriy  tarkibiy  qismi  hisoblanadi.  Risk  hajmi  olinadigan  daromad 

bilan  bevosita  proporsionaldir.Bundan  ko‘rinib  turibdiki,  har  qanday  xo‘jalik 

yurituvchi  subyektning,  tizimning  faoliyatini  samaradorligi  to‘laligicha  risklarni 

boshqarish jarayonini qanchalik  samarali tashkil qilinganligiga 

bog‘liq. 

Riskni boshqarish (risk-menejment) – ko‘p bosqichli jarayon bo‘lib, uning maqsadi 

noqulay holatlar yuzaga kelganda obyektning ko‘rishi mumkin bo‘lgan zararlarini 

kamaytirish yoki kompensatsiyalash hisoblanadi. 

Riskni boshqarishning quyidagi asosiy bosqichlari mavjud : 

> risk obyektining tahlili; 

> riskni aniqlash; 

> riskni baholash; 

> riskka ta’sir etish usullarini aniqlash; 

> qaror qabul qilish; 

---

35 

 

> riskka bevosita ta’sir o‘tkazish; 

> boshqarish jarayoni natijalarini nazorat va tahrir qilish. 

Risk  tahlili  –  boshlang‘ich  bosqich  bo‘lib,  uning  maqsadi  obyektning  hozirgi 

vaqtdagi  tarkibi,  xususiyatlari  haqida,  kelajakda  uning  holatini  o‘zgarishi  haqida 

zarur  axborotlarni  olish  hisoblanadi.Riskni  aniqlash  bosqichi  obyektning  mavjud 

risklarini tavsifini, ya’ni ularning sifat jihatlari va ta’rifini nazarda tutadi.