Римда қулчилик. Христиан динининг келиб чиқиши ва унинг илк тарихи

1. Urushdan keyingi yillarda Italiya dehqonlarining ahvoli.
Gallar karfagenliklar va Sharqiy o`rtayer dengizi havzasida Rim olib borgan urushlar Ttaliya dehqonlarining ahvolini yanada og`ir-lashtirib yuborgan. Umsh vaqtida esa Rim quldorlari, aslzodalari, harbiylari va savdogarlari boyib ketganlar. Qo`shinda asosan erkin dehqonlar xlzmat qilganlar. Ko'p yillik umsh vaqtida dehqon-larning aksariyati halok bo`lib, ko`plari. mayib-majruh bo`lib vatanlariga qaytganiar. Italiyaga boshqa joylardan ko`plab qullarning keltirilishi va dehqonchilikda islilatilishi erkin dehqonlarning ahvolini yanada yomonlashtirib qo`ygan. Chunki ilgari yersiz va kara yerli dehqonlar quldoriarning yerlarida ishlab tlrikchilik o`tkazar edilar. Endilikda quldorlar o;z dalalarida arzon ish kuchi hisoblangan qullarni islilatib. erkin dchqonlar mehnatiga ehliyoj kamaygan. Kam yerli va yersiz dehqonlarning tirikchiligi og`ir ahvoiga tushib qolgan. Naiijada dchqonlar o`z yerlarini arzonga sotib. boshqa vi-loyat va shaharlarga ko`chib keta boshlaganlar. Biroq u yerlarda ham dehqonlar o`zlariga munosib ish topolmay mushkul ahvolga tushib qolganlar. Bu hol mamlakatda ishsiz. boshpanasiz. qashshoq va bechorahol odamlarning ko`payib ketishiga olib kelgan. Lekin mamlakaldagi quldorlar va aslzodalar boyib bormoqda edilar.
2. Tiberiy Grakxning yer haqidagi qonunlari. Italiya erkin dehqonlari boshiga tushgan kulfatlar mamlakatdagi hur fikrli ar-boblarni tashvishga solib qo`yadi. Erkin dehqonlaming boshqa
viloyatlarga ketib qolishi Rim lcgionlarida xizmat qiladigan jang-diilaming kamayib ketishiga olib keladi. Bu qo`shinning harbiy kuch-qudratiga salbiy ta'sir etgan. Erkin dehqonlarni o`z joyida saqlab qolish uchun ba'zi ilg`or fikrli kishilar ayrim chora-iadbir-lar izlab ko`rganlar. Ularning eng mashhurlari aka-uka Tiberiy va Gay Grakxlar edilar.
Yer islohoti o`tkazish tarafdorlaridan biri aslzodalarga mansub Tiberiy Grakx (miloddan avvalgi 162-133-yillar) bo`lgan. U Karfagcn urushining dongdor ishtirokchisi, Ispaniyadagi konsul Mansinning bosh xazinachisi bolib ishlagan. U Rimda katta hur-matga ega shaxs edi. Tiberiy Grakx chet eldan qaytib kelgach, miloddan avvalgi 133-yili xalq tribuni lavozimiga saylangan. U jamoat yerlarini ijaraga olish huquqini cheklashni zarur deb hisoblagan. Tiberiy yer to`g`risida yangi qonun loyihasini taklif etgan. Bu qonun loyihaiiga ko`ra har bir crkin dehqon 500 yuger, ikkita o`g`li uchun 250 yugerdan yana 500 yuger, bir oila jami bir ming yugei- yer ijaraga olishi munikiD deb hisoblangan. Tiberiy katta yer egalarining ortiqcha yerlarini davlat hisobiga o`tkazib, uni eng kambag`al dehqonlarga bo`Iib berishni taklif etgan. Islohotga ko`ra hu yerlarni sotish ma'n etilgan bo`lib, ular dehqon bolalariga meros bo`lib o`tardi. Tiberiy o`z loyihasini xalq majlisida tasdiqlatib olgan. Amtno senat Tiberiy loyihasini rad etgan. Tiberiy o`z loyi-hasini o`tkazish va amalga oshirish uchun sabot bilan kurasbgan.
Senatorlar Tiberiy nutq so`zlayotgan xalq majlisiga kelib unga hujum qilganlar. Ular Tiberiy va uning sheriklaridan 300 kishini so`yil tayoqlar bilan urib o`ldirib, jasadlarini Tibr daryosiga tashlaganlar. Kambaglallarning jonkuyari Tiberiy kaltaidab o`l-dirilganda endigina 29 yoshga to`lgan edi.