Rim respublikasining ijtimoiy-siyosiy hayoti

Rimda agrar masala. Tiberiy va Gay Grakxlar tavsifi. Plutarx. Tiberiy Grakx

II… Bu yoshlar birdek dovyurak, tiyilgan, beg`araz, chiroyli so`zli olijanob, o`z harakatlari va bosqaruv ishlarida to`la ochiqlikda har xilliklarni ko`rsatdilar, boshlanishda menimcha aytish ortiqchalik qilmaydi. Birinchidan Tiberiyda yuz ifodasi, qarashlar va imo- ishoralar, yumshoq va bosiqlik, Gayda esa keskin va qizg`in edi, Tiberiy nutq bilan chiqqanda bir joyda kamtarona turar edi, Gay esa rimliklarni ichida birinchi bo`lib notiqlik balandligida yurib turadigan, afinalik kleon kabi yelkasidan togani yulib tashlaydigan bo`ldi…

Yana Gay dahshatli va ehtiros bilan yondirib gapirar edi, Tiberiyni nutqi yoqimli eshitilib, rahmdillikka yengil chaqirar edi. Nihoyat Tiberiyda bo`g`in sof va qunt bilan ishlov berilgan edi, Gayda esa o`ziga tortadigan hashamatli edi, turmush tarzida ham ular shunday ajralib turar edilar: Tiberiy oddiy va kamtarin yashadi, Gay esa boshqalar bilan qiyoslaganda, sabr- qanoatli, qattiq intizomli ko`rinar edi, akasini yonida esa yengil tabiatli, isrofgar edi …

Nutqlardagi o`xshamaslik axloqiy farqlarga mos edi, biri muruvvatli va yumshoq, boshqasi tikanli va shunday badjaxl ediki ko`pincha nutq so`zlash davomida o`z ustidan hokimiyatni yo`qotib, g`azabga minib, qichqirishni boshlab haqoratlarni yog`dirib, oxir oqibatda chalkashar va jim bo`lib qolar edi. Ofatdan qutilish uchun u zehni o`tkir qul Litsiniyning xizmatidan foydalandi. Musiqa o`qituvchisi ishlatadigan asbobni qo`liga olib, Litsiniy hamma vaqt, qachon Gay so`zga chiqsa uni orqasida turar edi va u ovozini ko`tarib, jahli chiqishga tayyor turganini ko`rib tinch va mayin tovushni olar edi, unga javob qaytarib, Gay kuchi va hissiyoti va ovozini pasatirar, o`ziga kelib tinchlanar edi.

III. Aka-ukalar o`rtasidagi farqlar ana shunday edi, raqib oldidagi jasoratga, qo`l ostidagilarga adolat, xizmatga uchlik, huzurlanishda mo`tadillik… ular bir qadar ham uzoqlashmadilar. Tiberiy to`qqiz yosh katta edi, shuning uchun ular davlat xizmatiga alohida-alohida chiqdilar, bu ularni kuchiga katta zarar keltirdi, chunki turli vaqtda ularni har biri o`z cho`qqisiga chiqdi, ular o`z kuchlarini birlashtira olmadilar, bunday birgalikdagi kuch ulkan va yengib bo`lmaydigan bo`lar edi.