Резервная копия Монография Адилбекова cdr

ko‘lmaklari
paydo bo‘ladi (rasm 1). Agarda qon tomchisi tik turgan yoki qiya 
turgan yuzaga tushsa, u pastga qarab oqadi va 
oqma
hosil qiladi (rasm 2), 
oqmaning pastki qismida qon ko‘proq to‘planadi va rangi esa to‘qroq bo‘ladi. 
Balandlikdan va har xil burchaklar ostida tekis yuzaga tomgan qon tomchisidan 
sachramalar
yuzaga keladi (rasm 3).
Rasm 1. Qon ko‘lmaklari. Rasm 2. Qon oqmasi. Rasm 3. Qon sachramalari. 
Ko‘ndalang joylashgan yuzaga tushgan qon tomchisi yoki sachramasidan 
qon dog‘lari paydo bo‘ladi. Dog‘ning shakli qon tushgan yuzaning tekis yoki 
notekisligiga, qanday materialdan yasalganligiga, qanday balandlikdan va qaysi 
burchak ostida tushganligiga hamda qonning yopishqoqligiga bog‘liq bo‘ladi. 
Tekis va silliq yuzalarda dog‘lar yaqqol ko‘zga tashlanadi, notekis yoki g‘adir-
budirli yuzalarda ularni topish qiyinchilik tug‘diradi.
Uncha katta bo‘lmagan balandlikdan (1 metrgacha) to‘g‘ri burchak ostida 

---

9 
tushgan qon tomchisidan yumaloq yoki oval shaklidagi, chekkalari notekis 
tishsimon bo‘lgan qon dog‘i hosil bo‘ladi. Balandlik oshsa, hosil bo‘lgan dog‘ 
chekkalarining tishsimon notekisligi ortadi va nurga o‘xshash chiziqlar paydo 
bo‘ladi, dog‘ning atrofida qon sachrashlar hosil qiladi. Qon tomchisining tushish 
balandligi ko‘paya borgan sari hosil bo‘lgan dog‘ning diametri ortib borishiga, qon 
sachraShlar radiusining kengayishiga, dog‘ning chekkalarida hosil bo‘ladigan 
nursimon chiziqlarning uzunlashishiga sabab bo‘ladi. Qon tomchisi biror-bir 
burchak ostida yuzaga tushsa, oval yoki cho‘zinchoq shakldagi dog‘ hosil bo‘ladi, 
tushgan joyida keng, ingichka qismi qonning yo‘nalishi tarafida bo‘ladi. Agarda 
qon tomchisi o‘tkir burchak ostida tushsa, hosil bo‘lgan dog‘ undov belgisiga 
o‘xshash bo‘ladi, ingichka qismi qonning harakat yo‘nalishini ko‘rsatadi. Qon 
tomchisining tushish balandligi osha borgan sari hosil bo‘ladigan dog‘ning 
cho‘zinchoq shaklidagi keng tomoni va undov belgisiga o‘xshash izlari ortib 
boradi, tor qismlari esa kaltalashadi, dog‘ning atrofida nurlar va sachramalar paydo 
bo‘ladi.
Qonli qo‘llar bilan narsa yoki kiyimlarga tegilsa, qon izlari hosil bo‘ladi, 
qonli ko‘llar bilan narsalar ushlansa “qonli izlar” qoladi (rasm 4). Oyoq, qo‘l va 
barmoq izlarining narsalarda qolgan “tasvir”lari jinoyatni ochishda katta 
ahamiyatga ega. Bundan tashqari, poyafzal va jinoyat qurolining tasviri ham 
muhimdir (rasm 5).