Respublikasi oliy va

kredit bo’ilmi hisobchisi krdit bo’limida saqlanadigan yozuvlar orasiga xaridorning talabnomasini saqlap qo’yadi.

Bu shaklga 2 ta yangi belgilar kiritiladi. Birinchi, yuqori qismi pastga qaragan uchburchak belgisi 2-omilda nazarda tutligan vaqtinchalik ma’lumotni ifodalaydi. Bu hujjat qog’ozlarining harakat fayllari masalan: parta yoki stoldagi tortma. Shunday fayllar maxsus talabnomaga ko’ra rejalashtiriladi. Foydalanilgan fayllar sistemasini aniqlash uchun fayl belgilari N raqamli, C xronologik va A alifbo tartibida joylashtiriladi. Ikkinchi, parallelogram shakli 3-omilda nazarda tutilgan kredit yozuvlarini ko’rsatadi. Bu shakl buxgalteriya ma’lumotlarining ko’pchilik turlarini ko’rsatish uchun foydalaniladi, masalan, jurnallar, subsidiya daftari, asosiy daftar va yuk qog’ozlari.
Bu asoslarniyaratib bo’lib, qolgan ma’lumotlarni ko’rsatish uchun diagrammani to’ldiramiz.

2. 
   Narxlar hisobchisi ma’qullangan kreditni qabul qilgandan so’ng, u 1-nusxani va bo’limga xaridor talabnomasini saqlab qo’yadi.
   
3. 
   Ombor hisobchisi mahsulotlarni yig’adi, mol-mulk hujjarlarida o’tkazmalarni qady qiladi va mahsulotlarni va 2-nusxani yuklash bo’limiga jo’natadi.
   

37

2. 
   Yuklash bo’limi 2-nusxani va mahsulotlarni qabul qiladi, 2-nusxani jo’natmalarga qo’shadi va mahsulotlarni xaridorlar uchun yuklaydi. Va nihoyat, hisobchi 3-va 4-nusxalarni yuklash bo’limiga yig’ib qo’yadi.
   

To’ldirilgan diagramma 2-20 chizmada ko’rsatilgan. A nomli aylanma belgiga e’tibor bering. Bu diagramma belgilari o’rnida keluvchi bog’lovchi agar shunday bo’lmasa bu qismda tatibsizlikka sabab bo’lardi. Bu misolda bog’lovchi narxlar bo’limidan yuklash bo’limiga 3-va 4-nusxalarning harakatini aniqlovchi chiziqlarning o’rniga keladi. Chiziqlar qachonki aniqlikni oshirish kerak bo’lganda foydalaniladi. Bog’lovhcining qismlarga ajratib foydalanishi diagrammaning o’qish oson bo’lishini ta’nimlaydi.
4- va 5- omillarda nazarda tutilgan mahsulot va tovarlar diagrammada ko’rsatilmaydi. Biroq Tovarlarni yig’uvchi va nazorat qiluvchi 2- nusxa hujjati ko’rsatiladi. Sistema diagrammasi hujjatlar harakatini ko’rsatadi , aktivlar harakatini emas.
Va nihoyat, ko’rish aniqligi uchun sistema diagrammalari yagona o’tkazma jarayonlarini ko’rsatadi. Biroq siz guruhlardagi qo’lda bajariladigan jarayonlarni amalga oshirirsh orqali o’tkazmalarni xotirada saqlashingiz zarur. Qo’shimcha hujjatlar texnikasini yaratishdan oldin, biz guruh jarayoniga oid bazi muhim muammolarni tekshirishimiz kerak.

Guruhlar jarayoni

Gurhlar jarayoni o’tkazmalarning katta qismida samarali nazorat ni ta’minlaydi. Guruhlar birga bajariladigan va vaqt mobaynida yig’iladigan o’xshash o’tkazmalar yig’indisi. Guruhlar jarayoni ikki umumiy ustunlikni taklif qiladi. Birinchi, har bir hodisa alohida jarayonlashtirilgandan ko’ra ishlar jamlanmasli sifatida jarayonlashtirish va guruhlardagi o’tkazmalarning katta qismini guruhlashtirish orqali tashkilotlar operativ samaradorlikni yaxshilaydi.
Ikkinchi, guruhlar jarayoni o’tkazmalar jarayoni ustidan nazoratni ta’minlaydi. Jarayon aniqligi nazorat shakliga teskari guruhlarni birlashtirish orqali yaratiladi. Masalan, narxlar talabnomasining umumiy guruh qiymati 100,000 $ bo’lsin deb taxmin qilamiz. Bu raqam guruh jarayonlashtirish mobaynida turli qiymatlarda yig’ladigan va qayda hisoblanadigan paytda yoziladi. Agar jarayonlashtirish paytida xato sodir bo’lsa va keyin qayda hisoblanga guruhlar jamlanmasi haqiqiy guruhlarning umumiy qiymati bir xil bo’lmaydi va muammo aniqlanadi.
Bu ustunliklarning ikkalasi ham guruhlar sistemasini loyihalashtirish uchun ko’rsatmalar bor. Birinchisi iqtisod iloji boricha katta guruhlar o’tkazmalarini qilish orqali olinishi. Guruhlar bilan yig’ilgan o’rnatilgan qiymat jarayonlari o’tkazmalarning katta qismi orqali ajratiladi.
Ikkinchi ustunlik katta guruhlarda xatoni toppish qiyinchilik tug’dirishida. Guruh kichik bo’lsa xatoni aniqlash oson bo’ladi. Guruh sistemasini loyihalashda hisobchi katta guruhlarning iqtisodiy ustunliklari va kichik guruhlarning muammoni yechish ustunliklar o’rtasidagi balansni qidirishi kerak. Guruhlar o’lchami uchun sirli raqam yo’q. bu loyiha boshqaruv, biznes va iqtisodiy omillarga asoslanadi. Bu o’tkazmalarning qiymati sanoatning raqobatbardoshli xatolarning odatiy mavjud bo’lishi, aniqlanmagan xatoning moliyaviy holatlari va jarayonlashtirish qiymatlari orasida bo’ladi.

Diagrammalashtirishning kompyuter jarayonlari

Biz qo’lda bajariladigan va kompyuter jarayonlarini hisobga oladigan sistemani ko’rsatish uchun Diagrammalashtirishning kompyuter jarayonlarini tekshiramiz. Belgilar to’plami 2-17 va 2-21 chizmalarda berilgan sistema diagrammalarini yaratishda qo’llaniladi. Bizning misol quyida berilgan omillarga aloqador narx tizimi sistemasiga asoslanadi:

1. 
   Narxlar bo’limidagi hisobchi email orqali xaridor talabnomasini qabul qiladi kompyuter operatsiyalari bo’limida markazlashgan kompyuter dasturiga bog’lanilgan kompyuter ichidagi ma’lumotlarni kiritadi.
   

2-, 3-, 4-omillar kompyuter operatsiyalaribo’limida sodir bo’ladigan faoliyatlarga bog’liq bo’ladi.

2. 
   Kompyuter dasturi o’tkazmalarni naxr qilish, kredit tarixi faylini nazarda tutuvchi xaridorlarning kreditini tekshiradi va narxlar talabnomalarining o’tkazma faylini ishlab chiqadi.
   
3. 
   Narxlar talabnomasi o’tkazma fayli AR va inventor fayllarda yozuvlarni to’g’irlashda o’tkazmalarni amalga oshiruvchi yuklama dastur orqali jarayonlashtiriladi.
   
4. 
   Va nihoyat, yuklama dastur narxlar talabnomasining 3 nusxasini yaratadi. 1- nusxa omborga 2-va 3-nusxalar yuklash bo’limiga jo’natiladi.
   
5. 
   1-nusxani qabul qilishda ombor hisobchisi maxsulotlarni yig’adi. 1-nusxadan foydalanish va ombor kompyuteri, hisobchikompyuterda saqlanadigan raqmli mulk yozuvlariga inventar o’tkazmani yozadi. Keyin, hisobchi harakat inventorini va 1- nusxani yuklash bo’limiga jo’natadi.
   
6. 
   Yuklash bo’limi 1-nusxani va ombordan tovarlarni qabul qiladi. Hisobchi 1-
   

,2-,3-tovarlarni ko’rib chiqadi va 1-nusxani jo’natish uchun tayyorlaydi. Keyin hisobchi tovarlarni (1-nusxa bilan birga) yuklaydi. Va nihoyat, hisobchi yuk jurnaliga yozuvlarni qayd etadi va yuklash bo’limiga 2-va 3- nusxalarni yig’ib qo’yadi.⁴