Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

T/N 
 
1.  Iqtisodiyotni  tartibga  solish  ikki  yo‘l  bilan:  a)  iqtisodiyot  o‘z-
o‘zini  tartiblashi  (bozor  mexanizmi  yordamida);  b)  davlat  tomonidan 
tartibga solish tarzida amalga oshiriladi. 
 2.  Markazdan  rejalashtirishga  asoslangan  tizimda  iqtisodiyot  reja 
tuzish va uni bajarishni nazorat qilish orqali tartibga solingan. 
 3.  Davlat  raqobatni  qo‘llab-quvvatlashi,  antimonopol  qonunlar 
qabul  qilishi  shart  emas.  Erkin  iqtisodiyot  raqobat  uchun  o‘zi  sharoit 
yaratadi. 
 4.  Davlatning  huquqiy,  ma’muriy  yo‘l  bilan:  taqiqlash,  ruxsat 
berish, majbur qilish, nazorat qilish orqali iqtisodiyotni tartibga solishini 
noiqtisodiy yo‘l bilan bevosita tartibga solish deyish mumkin. 
 5.  Davlatning  iqtisodiyotni  tartibga  solishni  iqtisodiy  yo‘l  bilan 
amalga oshirishi ham ikkiga, iqtisodiyotga: bevosita ta’sir ko‘rsatish va 
bilvosita ta’sir ko‘rsatishga bo‘linadi. 
 6.  Bozor  iqtisodiyoti  sharoitida davlatning  iqtisodiyotga  aralashuvi 
me’yori  shu  darajada  bo‘lishi  kerakki,  u  bozor  mexanizimining 
ishlashiga xalaqit bermay, uning uchun sharoit yaratishi, va kamchiligini 
to‘ldirib turishi zarur. 
 7.  Bozor  iqtisodiyotida  iqtisodiy  aloqalarning  globallashuvi,  aholi 
farovonligini  ta’minlashdagi  bozor  mexanizmining  kamchiligi 
iqtisodiyotga davlat aralashuvini cheklashga undasa, ikkinchidan, bozor 

---

 
264 
mexanizmini  to‘laqonli  ishlashi  uchun  sharoit  yaratilishi  talabi  uning 
rolini kuchaytirishni talab qiladi. 
 8.  Кishilik  jamiyatining  barqaror  rivojlanishida  davlatning  muhim 
vazifalaridan biri tashqi effektlarga ta’sir ko‘rsatishdir. 
 9.  Tashqi  effekt  –  bu  bozor  bitimlarida  tovar  va  xizmatlar  narxida 
aks etmagan qo‘shimcha xarajat, chiqim, naf va yutuqlardir. 
 10.  Ijobiy  tashqi  effekt  deganda  tovar  va  xizmatlar  narxida  aks 
etmagan qo‘shimcha xarajatlar tushuniladi.