Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi

Masala va mashqlar: 
   
 1. Quyidagi jadvalda to‘rtta iste’molchining ma’lum bir mahsulotga 
talabining individual hajmi berilgan. 
 
 
Narx (ming so‘m), 
talab hajmi, dona 
10  9  8  7  6  5  4  3  2  1 
1  Abduhamid  
0 
0  0  1  2  3  4  5  6  7 
2  Odiljon 
1 
2  3  4  5  6  7  8  9  10 
3  Olimjon  
0 
0  1  2  3  4  5  6  7  8 
4  Erkinjon  
0 
1  2  3  4  5  6  7  8  7 
  a)  agar  bu  sof  xususiy  ne’mat  bo‘lsa,  bozor  talabi  hajmini 
aniqlang; 
  b)  agar  u  sof  ijtimoiy  ne’mat  bo‘lsa,  unga  jamoa  talabi  miqdorini 
aniqlang. 
   
2. Sof ijtimoiy ne’matlar taklifi quyidagicha  
 
Narx 
23 
20 
17 
14 
11 
8 
5 
2 
X 
Taklif hajmi 
9 
8 
7 
6 
5 
4 
3 
2 
X 
 
  Birinchi masalada berilganlardan foydalanib:  
  a) sof ijtimoiy ne’matlarning samarali hajmini aniqlang. 
  b)  agar  u  xususiy  sektorda  ishlab  chiqarilganda  hajmi  qancha 
bo‘lar edi? 
 3.  Кichik  shaharchada  240  ming  aholi  yashaydi.  Ular  teng  uch 
guruhdan  (80  ming  kishidan)  iborat  deylik.  Ijtimoiy  ne’mat:  yoritish 

---

 
262 
uchun chiroq o‘rnatish qadr-qimmati har bir guruh uchun turlicha. Har 
bir  guruh  turli  miqdorda  chiroq  o‘rnatish  tarafdorlari:  A  guruh  uchun 
induvidual  talab  P  =  1-0,01Q  formulasida  ifodalangan.  Bu  yerda:  P  – 
narx, Q – shaharchada chiroqlar miqdori. 
 Ikkinchi V guruh uchun P = 2-0,02Q. Uchinchi S guruh uchun esa,  
 P = 3-0,03Q. 
Yo‘lga chiroqlar o‘rnatishdagi marjinal (me’yoriy) xarajatlar doimiy 
bo‘lib,  240  ming  so‘mni  tashkil  qiladi.  Shaharchada  yo‘lga  o‘rnati-
ladigan chiroqlarning optimal miqdori nechta? 
  4.  Quyidagi  sanab  o‘tilgan  soha  va  tarmoqlardan  qaysi  birlarida 
davlat sektoriga qarashli korxonalar ko‘proq uchraydi? 
a) chakana savdoda; 
b) infratuzilmada;  
d) mehmonxona va ijtimoiy ovqatlanishda; 
e) qishloq xo‘jaligida. 
f) xomashyo qazib olish, undirma sanoatda; 
g) kiyim-kechak ishlab chiqarishda; 
h) poyabzal ishlab chiqarishda; 
i) ilmiy tadqiqot ishlarida; 
j) non va non mahsulotlari ishlab chiqarishda. 
k) ichimlik mineral suv ishlab chiqarishda; 
5.  Quyida  davlatning  iqtisodiyotni  tartibga  solishdan  ko‘zlangan 
maqsadlari ko‘rsatilgan. O‘zaro bir-biriga ta’sir ko‘rsatuvchi va bir-biri-
ga zid maqsadlarni ajratib ko‘rsating: 
a) iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirish; 
b) narxning o‘sishini to‘xtatish uchun importni ko‘paytirish; 
d) to‘lov balansini taqchilligini tugatish; 
e) o‘rta va kichik biznesni qo‘llab-quvvatlash; 
f) ishsizlikni qisqartirish; 
g) kapitalning markazlashuvini rag‘batlantirish; 
h) yangi texnologiyani joriy qilish va raqobatga dosh berolmaydigan 
tarmoqlarni tugatish. 
6.  Ijobiy  yoki  salbiy  effekt  ta’sirida  kelib  chiqadigan  muam-
molarning  ma’lum  bir  qismini  davlat  aralashmay  yechish  mumkin, 
qachonki: 
1) mulk huquqi aniq belgilanganda; 
2) uncha ko‘p bo‘lmagan kishilar o‘rtasida; 
3) bitim qiymati nisbatan kichik bo‘lsa; 
boshqa hollarda davlat miqyosida yechiladi. 

---

 
263 
 Bildirilgan  fikrlar  kimniki  va  u  qanday  ataladi?  Ijobiy  va  salbiy 
samara deganda nima tushuniladi?  
 7.  Quyidagilarni  diqqat  bilan  o‘qing.  Ular  ichida  guruhga  taalluqli 
bo‘lmaganini aniqlang va uni ro‘yxatdan chiqaring. Sababini izohlang.  
1) Ilyosjon kontrakt asosida Toshkent Moliya institutida o‘qiyapti;  
2)  Ra’no  xususiy  poliklinikaga  murojaat  qilib,  pullik  meditsina 
xizmatlaridan foydalandi; 
3)  Abbos  sport  klubiga  a’zo  bo‘lib,  tennis  kortidan  foydalanish 
huquqiga ega bo‘ldi;  
4) Dildora qizini ingliz tili va raqsga o‘rgatadigan bog‘chaga berdi;  
5) Asqar Yo‘ldoshev chegarani qo‘riqlamoqda;  
6) Rahbaroy iqtisodiyotga tegishli ma’lumotlarni olish uchun axbo-
rot  yig‘ish  bilan  shug‘ullanuvchi  mas’uliyati  cheklangan  jamiyatga 
murojaat qildi.