|
Tashqi savdo (mln. AQSH doll.)
13.3-jadval
Yillar
O‘sish
sur’ati
%da
Yillar
O‘sish
sur’ati
%da
2007
2008
2011
2012
Tashqi savdo
aylanmasi
15719,6 21197,3
26365,9 26416,1
Eksport
8991,5 11493,3
15021,3 13599,6
Import
6728,1 9704,0
11344,6 12816,5
Saldo (+,-)
2263,4 1789,3
3676,7
783,1
Jadval ma’lumotlari asosida tashqi savdo ko‘rsatkichlarining o‘sish
sur’atini hisoblang. Raqamlarni taqqoslang. 2008 yili jahonda iqtisodiy
krizis ro‘y berishiga qaramay O’zbekistonda tashqi savdoda aksincha
o‘sish yuz berdi? bunga sabab nima deb o‘ylaysiz? Izohlang.
348
O‘zbekistonning savdo balansi dinamikasi (mln. doll.)
13.4-jadval
Yillar
Eksport
Import
Savdo balansi
1995
3719,9
2892,7
827,2
1996
4590,2
4721,1
-130,9
1997
4387,5
4523,0
-135,5
1998
3528,2
3288,7
239,5
1999
3235,8
3110,7
125,1
2000
3264,7
2947,4
317,3
2005
5408,8
4091,3
1317,5
2007
8991,5
6728,1
2263,4
2008
11771,3
9438,3
2333,0
2010
13023,4
9175,8
3847,6
2011
15021,3
11344,6
3676,7
2012
13599,6
12816,5
783,1
Jadvalni keyingi yil ma’lumotlari bilan to‘ldiring va har ikki savdo
balansini hisoblang. Ma’lumotlarni tahlil qiling. Eksport va importning
saldosini qanday baholash mumkin? O‘z fikrlaringizni bayon qiling.
O‘zbekiston eksportining tovar tarkibi dinamikasi (%da)
13.5-jadval
Yil-
lar
Pax
ta t
o
las
i
O
zi
q
-o
v
q
at
ma
h
su
lo
tl
ari
.
К
im
y
o
s
an
o
a
ti
Pl
as
tm
as
sa v
a u
n
d
an
tay
y
o
rl
an
g
an
b
u
y
u
ml
ar
E
nerg
et
ik
a va
y
oq
il
g‘
i
mah
su
lo
tl
ar
i
Ran
g
li
v
a q
o
ra me
ta
ll
ar
Mas
h
in
a
v
a u
sk
u
n
al
ar
X
izma
tl
ar
Bo
sh
q
a t
o
v
ar
lar
Jam
i (%
)
Jam
i
(ml
n
.
d
o
ll
.)
1995 48,4 1,7
2,5
11,7
4,7
2,0
7,7
21,3 100,0 3719,9
1996 38,1 4,5
2,4
6,0
3,5
2,8
8,3
34,4 100,0 4590,2
1997 36,0 3,7
1,7
12,0
4,6
6,3
27,4
8,3
100,0 4387,5
1998 38,6 3,2
1,5
7,9
5,1
4,2
30,8
8,7
100,0 3528,2
1999 27,3 6,4
3,1
11,5
4,3
3,2
34,7
9,5
100,0 3235,8
2000 27,5 5,4
2,9
10,3
6,6
3,4
13,7
30,2 100,0 3264,7
2005 19,1 3,8
5,3
11,5
9,2
8,4
12,2
30,5 100,0 5408,8
2007 12,5 8,5
6,8
20,2
11,5
10,4
10,7
19,4 100,0 991,5
2008 9,2
4,4
5,6
25,2
7,0
7,5
10,4
30,7 100,0 11493,3
2010 12,1 9,7
5,1
22,8
6,9
5,5
10,2
27,7
100 13023,4
2012 9,3
6,4
5,6
34,6
7,8
6,5
17,3
12,5
100 13599,6
349
Jadvalni keyingi yillar ma’lumotlari bilan to‘ldiring. Raqamlardan
qanday xulosalar chiqarish mumkin? Eksport tarkibini bunday o‘zgarishi
nimadan dalolat beradi? Uni mamlakatimiz uchun ijobiy xarakterga ega
deb hisoblaysizmi? Bayon qiling.
O‘zbekiston importining tovar tarkibi dinamikasi (%da)
13.6-jadval
Yillar
Oziq
-o
v
q
at
Кimyo
san
o
ati
ma
h
su
lo
tlari.
Pl
ast
m
ass
a
v
a un
d
an
tayy
o
rlan
g
an
b
u
y
u
m
lar
Energetik
a va yo
qilg
‘i
m
ah
su
lo
tlari
Ran
g
li va q
o
ra
m
et
allar
Mash
in
a va us
k
u
n
alar
Xizm
at
lar
Bo
sh
q
a tov
ar
lar
Jami
(%)
Jami
(m
ln
. do
ll.)
1995 18,2
9,3
1,9
5,7
47,9
5,0
12,0 100,0 2892,7
1996 29,5
12,5
1,1
6,7
35,8
0,2
14,2 100,0 4721,1
1997 19,3
12,5
0,6
7,5
45,9
7,5
6,7 100,0 4523,0
1998 15,6
12,4
0,5
9,2
47,2
5,0
10,1 100,0 3288,7
1999 13,1
11,7
2,1
7,9
44,8
8,7
11,7 100,0 3110,7
2000 12,3
13,6
3,8
8,6
35,4
8,5
17,8 100,0 2947,4
2005
7,0
13,6
2,5 10,3 43,3 10,4 12,9 100,0 4091,3
2007
7,2
13,1
3,5
7,5
49,6
5,8
13,3 100,0 6728,1
2008
8,1
13,0
2,1
6,8
53,3
5,7
11,0 100,0 7504,1
2010 10,5
13,8
7,1
8,1
44,0
5,3
11,2 100,0 9175,8
2012 10,9
13,7
6,6
7,2
45,9
5,8
9,9 100,0 12816,5
Jadval raqamlariga diqqat qiling, uni keyingi yillar ma’lumotlari
bilan to‘ldiring. Sizningcha, import tarkibining o‘zgarishiga qanday
omillar ta’sir qilgan? Import tarkibini bunday o‘zgarishiga sabab nima
deb o‘ylaysiz? fikringizni izohlang.
350
Tashqi qarz bo‘yicha mamlakatlar reytingi
1
13.7-jadval
2011-
yildagi
o‘rni
Mamlakat
2011yildagi
tashqi qarz haj-
mi, mlrd. doll.
Yil davo-
midagi
o‘zgarish
YaIMga
nisbatan
foizda
1.
AQSh
15033
8%
100
2.
Buyuk Britaniya
9836
10%
407
3.
Fransiya
5633
20%
203
4.
Germaniya
5624
19%
157
5.
Yaponiya
2719
11%
46
6.
Italiya
2684
21%
122
7.
Niderlandiya
2655
12%
316
8.
Ispaniya
2570
19%
172
9.
Irlandiya
2352
3%
1081
10.
Belgiya
1399
13%
272
11.
Avstraliya
1377
9%
93
12.
Shveytsariya
1346
12%
212
13.
Kanada
1181
17%
68
14.
Shvetsiya
1016
19%
189
15.
Gonkong
903
20%
371
23.
Rossiya
519,4
6%
28
O’zbekiston
8,1
17
Jadval raqamlariga diqqat qiling. Tashqi qarz hajmi bo‘yicha
mamlakatlar orasida birinchi o‘rinda 1,5 trillion dollardan ortiq qarzi
bilan AQSh turibdi. O’zbekistonnig tashqi qarzini boshqa mamlakatlar
bilan taqqoslang. Jadval ma’lumotlaridan qanday xulosa chiqarish
mumkin? Tashqi qarz deganda qanday qarzni tushunamiz? Mamlakat
iqtisodiyoti uchun tashqi qarzning YaIMga nisbatan qay darajada
bo‘lishi xavfsizlikni ta’minlaydi? Fikringizni bildiring.
Javoblar:
Asosiy tayanch tushunchalar:
1j); 2d); 3e); 4b); 5g); 6a); 7v); 8i); 9yo); 10z); 11y); 12l; 13k);
1
Рейтинг стран по объему внешного долга //http// www.vestifinance.aiarticles//11572
351
Masala va mashqlar
1. a) Qozog‘istonda xarajatlar nisbati: 80/100 = 0,8 ya’ni O‘zbe-
kistonda poyabzalning nisbiy bahosi 0,8 mln. juft poyabzal = 1 ming
dona muzlatgichga.
O‘zbekistonda 50/100, ya’ni 0,8 teng emas 0,5; Demak, mam-
lakatlar o‘rtasida savdo olib borish har ikkisi uchun ham foydali.
b) savdo munosabatlarini o‘rnatguncha O‘zbekistonda iste’mol
tarkibi 40 mln. juft poyabzal : 50 mln. dona muzlatgich = 0,8 mln. juft
poyabzal /1 ming muzlatgich. Qozog‘istonda 20 mln. juft poyabzal/ 60
ming muzlatgich = 0,333 juft poyabzal /1 ming muzlatgich.
Savdo munosabatlari o‘rnatilgach:
O‘zbekistonda 0 muzlatgich, 80 mln. juft poyabzal;
Qozog‘istonda 100 mln. muzlatgich, 0 juft poyabzal;
O‘zbekistonda poyabzal iste’moli: 80 – 30 = 50 (mln. juft);
Qozog‘istonda poyabzal iste’moli: 0+30 = 30 mln.
O‘zbekistonda muzlatgich iste’moli 0+30/0,6 = 50 mln. juft
poyabzal;
Qozog‘istonda muzlatgich iste’moli 100-50 = 50 (mln. juft
poyabzal);
1) O‘zbekistonda iste’mol tarkibi 50 mln. juft poyabzal / 50 ming
muzlatgich = 1 mln. juft poyabzal ming dona muzlatgich;
2) Qozog‘istonda iste’mol tarkibi – 30 mln oyoq kiyimi / 50 ming
muzlatgich – 0,6 mln. juft poyabzal, ming dona muzlatgich.
O‘zbekiston va Qozog‘istonda muzlatgich va poyabzal iste’moli
Tovar
Savdo munosabatlari
o‘rnatguncha
Savdo munosabatlari
o‘rnatilgach
O‘zbekiston Qozog‘iston
O‘zbekis-
ton
Qozog‘iston
Muzlatgich ming dona
50
60
50
50
Poyabzal (mln.juft)
40
20
50
30
2. 20%-1/5*10% : 1-1/5=22,5%; Javob: 22,5%.
3. a) A tovarining muvozanatli narxi 3,6 ming so‘m, importga ruxsat
berilgach P = 3 ming so‘m;
b) Q
d
= 11 ming dona;
d) mamlakatdagi ishlab chiqarish Q
s
= 8 ming dona;
352
e) import miqdori 3 ming dona kvota v
1
3,5 ming so‘mdan
oshmasligi talabi rol o‘ynamaydi, chunki taklif 3 ming dona;
f) boj to‘lovlari sharoitida budjetga 3000 x 1000 = 3000 000 so‘m
tushadi.
4 . a) firmaning daromadi AQSH depozitlari bo‘yicha (200 000x0,05) =
8000 dollar yoki 80 000x1100 = 8800 000 so‘m;
b) O‘zbekiston so‘mida (200 000x1100) = 220 000 000 so‘m;
220 mln. so‘m x 0,06 = 1 320 mln. so‘m; d) har qanday kursda
O‘zbekistonda saqlagan ma’qul.
5 . a) kompakt disk uchun bir xil. Pishloq ishlab chiqarishda Кanada
mutlaq ustunlikka ega 12/4;
b) kompakt disk ishlab chiqarishda 8/4 8/12 Yaponiya qiyosiy
ustunlikka ega. Кanada esa pishloq ishlab chiqarishda 4/8:12/8 1/2 3/2;
d) Yaponiya kompakt disk, Кanada pishloq ishlab chiqargani
ma’qul.
6. Topqirlik mashqi:
1) globalizatsiya; 2) repatriatsiya; 3) immigratsiya; 4) denomi-
natsiya; 5) modernizatsiya.
Do'stlaringiz bilan baham: |
