Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika institutiservis

2.Menejment tizimini tushunchasi


Oldingi paragrafda keltirilgan qoidalar va omillar ta’sirini inobatgaolgan holda boshqaruvning tashkiliy tuzilmalariniloyihalash mumkin. Ularning asosiy turlari sifatida quyidagilarni keltirish mumkin: chiziqli (pog‘ona!i), chiziqli-shtabli, funksional, chiziqlifunksional, dasturli maqsadli, chiziqli mahsulotli (divizional), matritsali, loyihali, xoldingli tuzilmalar. 108 Menejmentning quyidagi asosiy tashkiliy tuzilmalari m a’ium: Menejment tuzilmasining tashkiliy turlari. Chiziqli tashkiliy tuzilma menejment tuzilmasining eng sodda turi bo‘lib, u quyidagi ko‘rinishga ega (7.2-chizma). Bunda menejmentning hamma funksiyalari korxona rahbari (1) qo‘lida to ‘planib, barcha quyi rahbarlar (А, В, V) va ishlab chiqarish bo‘g ‘inlari (A,, A7; B r B2; V |5 V2) unga b o ‘ysunadi. Har bir rahbar o ‘ziga ishonib topshirilgan boMinma faoliyatini yakkaboshchilik asosida boshqaradi va barcha zarur qarorlam i mustaqil ravishda qabul qiladi. B o‘ysunuvchi xodimlar faqat o ‘z!arining bevosita rahbarlarining farmoyishlarini bajaradilar. Yuqori turuvchi rahbar xodimlarga ularning bevosita boshlig‘ini «chetlab» murojaat qilmasligi kerak. Masalan, korxona direktori sex boshlig‘ini chetlab masterga buyruq bermasligi kerak. Shu tariqa rahbarlikning vertikal chizig‘i va bo‘ysunuvchilarga ta’sir ko‘rsatishning to ‘g ‘ridan-to‘g ‘ri 109 yo‘li ochiladi.Chiziqli strukturaboshqaruvda ixtisoslikning yo‘qligi bilan xarakterlanadi va amaliyotda sof holda kam qoMlaniladi. Chiziqli strukturaning o ‘ziga xos ijobiy tomonlari hamda salbiy kamchiliklari mavjud (7.1-jadval). 7.1-jadval Chiziqli tuzilmaning ijobiy va salbiy tomonlari Ijobiy tom onlari Salbiy tomonlari V Bunday tuzilishda birbiriga zid, chalkash topshiriqlar berilish hollarini kamaytiradi. V Y a k к a b о s h с hi 1 i kni va shaxsiy javobgar-likni mustahkamlaydi. V Bu struktura oddiy, puxta va tejamlidir. V Boshqariluvchi obyekt ishiga kam kishi aralashadi. V Vazifalar tezkor hal etiladi butun tizim samarali ishlaydi. V Xodimlar faqat o‘z rahbariga hisobot beradilar, natijada ijrochilik va intizom darajasi ancha oshadi. V Bunday tuzilish oddiy, barqaror masalalarni yechishga moMjallanganligi sababli uning doirasida majmuaviy masalalarni hal qilish ancha qiyin kechadi. V Bunday sharoitda rahbarlar ko‘proq tezkor ishlar bilan band boMib, strategik majmuaviy muammolarni e’tibordan chetda qoldiradilar. V Bunday boshqarishda teng huquqli tu-zilma birliklari negizida gorizontal bogManish boMmaydi. V Bunday boshqarish sharoitida buyruqbozlik va rasmiyatchilikning paydo boMish xavfi kuchli, chunki tuzilmaning har bir bo‘gMnida rahbar o‘z lavozimi bo‘yicha farmoyish berish uchun barcha huquqlarga ega boMadi. Chiziqli boshqarish tuzilmasi uncha murakkab boMmagan ishlab chiqarish sharoitida, ijrochilarning vazifalari oddiy, buyruq va axborotlar hajmi kam boMganda o ‘zini oqlashi mumkin. Ishlab chiqarishning tobora murakkablashib, koMamining kengayib borishi 110 boshqarish funksiyalarini tabaqalashtirishni talab qiladi, chiziqli strukturaning o ‘m iga chiziqli-shtabli strukturaning vujudga kelishini taqozo etadi. Chiziqli-shtabli tuzilm a har bir rahbar huzurida ixtisoslashgan xizmatlar, maslahatchilar kengashi, ya’ni shtablar tuzish orqali tashkil etiladi. Bu struktura quyidagi ko‘rinishga ega.