Respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi jizzax politexnika institutiservis

II-bob. Menejment tashkiliy tuzulmasining dinamik taxlili

1. 
   . Boshqaruvning tashkiliy farmoyish usuli
   

ishlab chiqarish xaraqterining o’zi, uning tarmoqli xususiyatlari (ishlab chiqarilayotgan maxsulot tarkibi, tayyorlash texnologiyasi, ishlab chiqarish masshtabi va tipi, texnik jixozlanganlik va mexnat jarayoni darajasi va boshqalar), shuningdek boshqaruv ishining mexanizasiyalanganligi va avtomattlashganligi darajasi ishchilar malakasi, ular mexnatining samaradorligi buysunuvchilar soni va boshqaruvchi tomonidan ularni nazorat kila olish imkoniyatlari urtasidagi bog’liqlik ta’sir ko’rsatadi.Menejmentning tarkibiy tuzilishi deganda boshqaruv buginlari va boskichlari mikdori va tarkibi tushuniladi. Menejment tashkiliy tuzilishining oddiy va tushunarli bulishi uning ish kobiliyati yukori bulishini kafolatlaydi, ya’ni boshqaruv tashkiliy tuzilmasida boskich va buginlar kancha kam bulsa, boshqaruv shunchalik samarali buladi.Boshqaruv buginlari - bu bitta yoki bir-kancha vazifalarni bajaruvchi mustakil tarkibiy unsurlardir. Tuzilma elementlari, ularning bulinmalari va boshqaruv apparatida ishlovchilardir.Boshqaruv boskichlari - bu boshqarish biror darajasidagi ma’lum buginlar yigindisidir. Shu belgisiga kura boshqaruvning tashkiliy tuzilmalari - kup boskichli (kup buginli), uch, ikki boskichli (buginli) buladi. Boskichlar va buginlar urtasidagi alka vertikal va gorizontal bulishi mumkin. Vertikal buginlar raxbarlarning ularga buysunuvchilar urtasidagi munosabatlarni, gorizontal alokalar boshqaruvning teng xukukli bugin va unsurlari urtasidagi munosabatlarni bildiradi.Iqtisodiyotn boshqaruv tashkilotlari yukori, kuyi, teng xukukli tashkilotlarga bulinadi. Yukori tashkilotlar respublika va tarmok boshqaruv tashkilotlariga ajratiladi.Umumdavlat boshqaruv tashkilotlari ishlab chikarishning turli tarmoklarini birlashtiradilar. Umumdavlat boshqaruv tashkilotlari Respublika Konstitustiyasiga asoslangan xolda faoliyat yuritadi.Xalk xujaligini bshkarishning umumdavlat tashkilotlari konun chikaruvchi, ijro etuvchi va sud tashkilotlariga bulinadi. Konun chikaruvchi oliy tashkilot - Uzbekiston Respublikasi Oliy Majlisidir. U xujalik faoliyatini tartibga soluvchi konun, konuniy aktlarni tasdiklaydi. Davlat rejalari va byudjetining bajarilishi xakida xisobotni muxokama kilib tasdiklaydi, iqtisodiyotni boshqarishning ijroiya tashkilotlarini shakllantiradi.Xalk xujaligini boshqarishning ijroiya tashkilotlariga umumiy, tarmok va maxsus vakolatga ega tashkilotlar kiradi. Umumiy vakolatga ega ijroiya tashkilotlariga Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi, Korakalpogiston Respublikasi Vazirlar maxkamasi va xokimiyatlar kiradi. Maxsus vakolatli tashkilotlar tarmoklararo xususiyatga ega vazifalarni bajaradilar. Ular katoriga Davlat kumitalarini kiritish mumkin.

Umumdavlat boshqaruvi tashkilotlarining asosiy vazifalari: FTTning asosiy yunalishlarini belgilash, tabiiy muxitni muxofaza kilish, pul va rkedit tizimiga raxbarlik kilish, solik va daromadlarni belgilash, xisob va statistikani tashkil etish, narx, tariflar belgilash, xalk xujaligi tarmoklariga raxbarlik kilish kiradi.
Uzbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasining doimiy ish yurituvchi tashkilotlari faoliyati tarmoklararo ilmiy-texnikaviy ishlarga raxbarlik kilish, fan-texnika soxasida tanlov, kungilli asosda ishlarni tashkil etish kabi vazifalarni bajaradi.
Respublika tovar birjalarining asosiy vazifasi korxonalar bilan xamkorlikda mintakada moddiy texnikaviy ta’minotning barkaror va samarali tizimini tashkil etish, iste’molli va ishlab chikaruvchilar urtasida barkaror mintakaviy alokalarni urnatish, maxsulot etkazib berishni nazorat kilish, korxonalarga ularni moddiy texnikaviy ta’minlashda kumak berishdan iboratdir. Moddiy-texnikaviy ta’minot tashkilotlari xujalik xisobi asosida ishlab chikarish vositalarini sotishning kup tarmokli savdoni ta’minlash va moddiy resurslardan makbul foydalanishga raxbarlik kiladilar.
Moliya vazirligi va uning joylardagi tashkilotlari davlat va korxonalar manfaatlarini ximoya etishga asoslangan butunlay yangi moliyaviy siyosatni amalga oshiradi, xujalik yuritish samaradorliginisum bilan nazorat etishni ta’minlaydi, shirkat va individual mehnat faoliyatini moliya-kredit vositasida tartibga solish buyicha choralarni belgilaydi, axoli daromadlaridan solik olish, bozor iqtisodiyotiga mos ish usullari va shakllarini joriy etadi, byudjet tashkilotlari faoliyatini moliyalashtirish tizimini uzgartiradi, uni iqtisodiy meyor va normativlar asosida tashkil etadi, ish sifatini oshirishni iqtisodiy ragbatlantirish va ajratilgan mablaglardan makbul ravishda foydalanishni iqtisodiy ragbatlantirish usullarini keng kullashni ta’minlaydi.
Respublika Markaziy banki iqtisodiyotdagi barcha kredit va xisob kitob munosabatlarini tashkil etuvchi va tartibga soluvchi bosh bankdir.
Tijorat banklari tizimi faoliyati tulik xujalik xisobi va uz-uzini moliya bilan ta’minlashi asosiga utkaziladi.
Mehnat va ijtimoiy masalalar bilan shugullanuvchi davlat tashkilotlari va ularning joylardagi bulinmalari tuli bandlikni, band bulmagan mehnat resurslarini kayta tayyorlash va kasb urgatish, kadrlarga bo’lgan talabni kondirishni ta’minlaydilar.