Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

13-mavzu: Soliqlarning iqtisodiy mohiyati va printsiplari


Reja:

1. 
   Soliqlarning iqtisodiy mazmuni
   
2. 
   Soliq belgilari
   
3. 
   Soliq elementlari
   
4. 
   Soliqqa tortish printsiplari
   

1.Soliqlarning iqtisodiy mazmuni

Soliqlarning paydo bo’lishi va rivojlanishiga bevosita davlatchilik munosabatlarning paydo bo’lishi va rivojlanishi bog’liq bo’lib, uning sababi sifatida shuni qayd etish lozimki, davlatning mavjud bo’lishi, davlat xarajatlarini moliyalashtirish zaruratini namoyon etadi. Mahlumki, davlatchilik munosabatlarining ilk ko’rinishlaridan tortib hozirga qadar ham davlat xarakatlarini moliyalashtirishning soliqlardan boshqa samarali mexanizmi mavjud emas.

Miloddan oldingi birinchi ming yillikning boshlaridayoq Markaziy Osiyo hududlarida ko’chmanchilik sharoitida, o’zlari uchun qulay joy izlab yurgan ko’plab urug’ va qabilalar, yer maydonlari, suv, o’tloqlarni egallash maqsadida kurashib kelganlar, ayrim hollarda esa o’zlaridan kuchliroq, yirik qabilalarga yer solig’i, yahni o’lpon to’lab turganlar.
Soliq tushunchasi bu tor mahnoda davlat ixtiyoriga boshqalardan majburiy tartibda undiriladigan pul tushumlarini ifodalaydi. Soliqlar - davlat va jamiyatning pul mablag’lariga bo’lgan ehtiyojini qondirish maqsadida qonun tomonidan belgilab qo’yilgan hajmda va o’rnatilgan muddatda jismoniy va huquqiy shaxslardan davlat ixtiyoriga majburiy ravishda undirib olinadigan to’lovlardir.
O

SK

16-modda

’zbekiston Respublikasi Soliq kodeksida asosan soliqlar va boshqa majburiy to’lovlarga quyidagicha tahrif berilgan:

Soliq deganda, O’zbekiston Respublikasining Davlat byudjetiga yoki davlat maqsadli jamg’armasiga to’lanadigan majburiy beg’araz to’lov tushuniladi.

Boshqa majburiy to’lovlar deganda Soliq kodeksda belgilangan davlat maqsadli jamg’armalariga majburiy pul to’lovlari, bojxona to’lovlari, shuningdek vakolatli organlar hamda mansabdor shaxslar tomonidan yuridik ahamiyatga molik harakatlarni to’lovchilarga nisbatan amalga oshirish uchun, shu jumladan muayyan huquqlarni yoki litsenziyalar va boshqa ruxsat beruvchi hujjatlarni berish uchun to’lanishi lozim bo’lgan yig’imlar, davlat boji tushuniladi.

Soliqlarning amal qilishini bozor iqtisodiyotiga o’tish sharoitida ikki holat bilan ifodalash mumkin: birinchidan, davlatning qator vazifalarini mablag’ bilan tahminlash zarurligi, ikkinchidan, bozor iqtisodiyoti qonun-qoidalari.