Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi andijon mashinasozlik instituti

Soliq tizimining yagonaligi printsipi (SK 11-modda)
Soliq tizimi O’zbekiston Respublikasining butun hududida yagonadir.
O’zbekiston Respublikasining yagona iqtisodiy makonini buzuvchi, xususan, O’zbekiston Respublikasining hududi doirasida tovarlarning (xizmatlarning) yoki moliyaviy mablag’larning erkin muomalada bo’lishini bevosita yoki bilvosita cheklab qo’yadigan soliqlar belgilanishiga yo’l qo’yilmaydi.
Oshkoralik printsipi (SK 12-modda)
Soliq to’g’risidagi qonunchilik hujjatlari rasman e’lon qilinishi shart.
Rasman e’lon qilinmagan soliq to’g’risidagi qonunchilik hujjatlari kuchga kiritilmagan hujjat sifatida huquqiy oqibatlarni keltirib chiqarmaydi.
Soliq to’lovchining haqligi prezumptsiyasi printsipi (SK 13-modda)
Soliq to’g’risidagi qonunchilik hujjatlaridagi barcha bartaraf etib bo’lmaydigan qarama-qarshiliklar va noaniqliklar soliq to’lovchining foydasiga talqin etiladi.
Soliq printsiplarini nazariy jihatdan ilk bor ilmiy istehmolga kiritgan shaxs Adam Smit bo’lib hisoblanadi. Ular quyidagilardir:

Soliqqa tortish tamoyillari to’g’risida gapirilganda shuni tahkidlash joizki, Adam Smit (XVIII asr) tomonidan nazariy tomondan asoslangan mumtoz ko’rinishdagi ushbu tamoyillar Amir Temur (XIV asr) tomonidan amaliyotda qo’llanilganligi “Temur Tuzuklari” nomli asaridan mahlumdir.

Lekin, bundan Adam Smit Amir Temurning olib borgan soliq siyosatini o’rganish va tahlil qilish jarayonida soliq tamoyillarini nazariy asoslab bergan degan fikr kelib chiqmaslik kerak. Sababi, Amir Temurning “Temur tuzuklari” asari ilk bor ingliz tiliga 1783 yilda tajrima qilingan. Adam Smit esa soliq tamoyillarini o’zining “Xalqlar boyligining tabiati va sabablari to’g’risida tadqiqot” asarida ifoda etgan bo’lib, ushbu asar 1776 yilda yozilgan.
D emak, bu ikki shaxs bir­birlariga bog’liq bo’lmagan holda o’z soliq qarashlarini shakllantirgan. SHuning uchun, bundan aytiladigan mulohaza shuki, Movarounnaxrda iqtisodiy (soliq) qarashlar oldinroq shakllangan va bevosita amaliyotda qo’llanilgan. Qolaversa, Amir Temur soliq siyosatining nechog’li to’g’ri yurgizilganligi IV asrdan so’ng yana bir karra o’zining nazariy isbotini topganligini aytish kerak.