Respublikasi oliy va o rta maxsus ta’lim

Ekspressivlik va penetranlik. Ekspressivlik va p en e tran - lik atam alarini dastlab Tim ofeyev-Resovskiy fanga kiritgan. Ekspressivlik deganda genning fenotipik rivojlanish d a ra ja ­ sini, y a’ni genning ta ’sir kuchi bilan belgining rivojlanish d a ra­ jasi tushiniladi. Ekspressivlik ikkala jinsda bir xil yoki h ar xil, doim iy yoki o 'zgaruvchan xillarga ajratiladi. T u rg 'u n belgi­ larga ko'proq sifat belgilar, o'zgaruvchan belgilarga esa m iq­ dor belgilar kiradi.
H ar bir organizm fenotipi genotipga va o'zi yashayotgan tashqi m uhitga bog'liq. Belgilar o'rtasidagi tafovut genoti pga bog'liq bo'lgan hollarda ham ularning nam oyon bo'lishi uchun tashqi m uhitning m a ’lum sharoiti zarur. A ksincha, belgilar o 'r ta s id a g i ta fo v u t k o 'p roq tashqi m u h itg a bog'liq bo'lg an hollarda ham , bu belgilar genotip tom ondan belgilanishini u n u tm aslik kerak. M asalan, tog'lik jo y la rd a p asttek is lik k a q a rag a n d a qonda gem oglabin va e r itro ts itla r 30 foiz ortiq bo'ladi. Biroq eritrotsitlar m iqdorining o'zgarishi kislorodning parsiol bosimi bilan uzviy bog'langan bo'lib, u g enotip bilan belgilanadi. X uddi shuningdek, odam bo'y uzunligidagi farq


g e n e tik om illa r b ilan b e lg ilan sad a , u oziqlanish va iqlim sharoitlariga q arab o'zgaradi. Binobarin, belgining rivojlani­ shida genetik om illar va tashqi m uhit ta ’sirini bilish uchun belgining reaksiya norm asini tahlil qilish zarur. A gar bir xil genotipli organizm larda belgining ifodalanishi turlicha bo'lsa, u holda ikkala jinsda ekspressivlik bir xil yoki har xil, doimiy yoki tebranuvchan holatda bo'ladi. M azkur gen ta ’sirida rivoj­ langan belgida o'zgarish sodir bo'lm asa, u holda tu rg 'u n eks­ pressivlik kuzatiladi. Chunonchi ABO qon guruhlarining eks­ pressivligi tu rg 'u n sanaladi. E kspressivlikning ikkinchi xili o 'zg aru v ch an yoki te b ra n u v ch an ekspressivlik hisoblanadi. U larning kelib chiqish sabablariga tashqi m uhit, genotip (gen­ larning o'zaro ta ’siri) kiradi. Ekspressivlik darajasi m iqdor jih a t­ dan statistik ko'rsatgichlar yordam ida baholanadi. Ekspressiv­ likning o 'zgarishining chetki v a r ia n tla r i p en e tran lik orqali aniqlanadi Penetranlik m a’lum gen allelining m iqdor jihatdan paydo bo'lish extimolligidir. Populyatsiya tarkibidagi organizm ­ larda belgilar ham m a organizm larda yoki ayrim guruh orga­ nizm larda nam oyon bo'ladi. M asalan, tug'm a son suyagining chiqishi 25 foiz yoki boshqacha aytganda, shu gen bor geno­ ti plarning 1/4 qismida fenotipik jihatdan nam oyon bo'ladi.
To'liq bo'lm agan penetranlikka misol qilib jins bilan chek­ langan belgilarni olish mumkin.