Республикаси олий ва

Рискларни баҳолашнинг турли хил усуллари

Активларнинг ўзгарувчанлигини баҳолаш осон иш эмас. Турли хил активларнинг ўзгарувчанлигини баҳолаш учун бир неча усуллардан фойдаланилади. Шуларнинг ичидан энг машҳур 3 таси булар: ўртача квадратик четланишларнинг тарихий кўрсаткичларини баҳолаш, асосий активни нахрлаш модели (ААНМ) ва GARCH моделлаштириш усулларидир.

Тарихий тебранишлар ёндашуви

Ўтмишда бўлган тебранишлар маълумотларини баҳолаш келажакдаги тебранишлар кучини башорат қилишда самарали ҳисобланади. Шунга қарамасдан, биз тебранишлар вақт давомида ўзгармас бўлиб туради дея олмаймиз. Молиявий активларнинг хусусиятларининг тушуниш келажакдаги уларнинг тебранишларини баҳолашда ёрдам беради. 1-Чизмада Миcрософт компанияси Акциясининг маълум вақтлар ичидаги кунлик даромадлилик кўрсаткичлари тасвирланган.
1-Чизмадан кўриниб турганидек, тебранишлар вақтлар мобайнида ўзгариб турган. Шу билан бир қаторда, тебранишлар маълум вақтлар оралиғида бир бирига боғлиқликни ёки сақланишни кўрсатган. Бу ҳолат гуруҳлаш таъсиридек бўлиб, унда катта( ёки кичик) даромадлилик қийматлари, катта(ёки кичик) даромадлилик қийматлари билан давом этган. Вақтлар оралиғидаги тебранишлардаги ўзгаришларни ҳисоблаш учун , активнинг тарихий тебранишларини ҳисоблашимиз зарур. Бунинг учун қуйидаги формуладан фойдаланамиз:

1. Чизма: Миcрософт компаниясининг кунлик даромадлилик кўрсаткичлари

Тебранишлар бу индивидуал Акциянинг ўзгарувчанлигидир, аммо риск Акциялар ўртасидаги муносабат, яъни улар орасидаги ковариатсияга ҳам боғлиқдир. Тебранишларни ҳисоблашга ўхшаган ҳолдам ковариатсияни ҳисоблаш қуйидаги формула орқали ҳисобланади. Бунда j ва к Акциялар ўртасидаги ковариатсия қуйидагича бўлади:

Асосий Активни Нархлаш Модели (AANM)

Портфел рискини баҳолашнинг яна бир усулларидан бири бу AANM дир. Ушбу модел активдан кутилаётган даромадлилик ўсиши билан бозордан кутилаётган даромадлилик ўсиши билан тақослаш орқали ҳисобланади:

бу ерда, р_и активнинг фоизли даромадлилиги, r_f эса рискларсиз даромадлилик кўрсаткичидир, ва r_m бозор портфелининг даромадлилиги. Индивидуал актив ва бозор ўртасидаги муносабар ᵟ_i бизга актив бўйича риск тўғрисида маълумот беради. Юқори даромадлилик, юқори рискка олиб келишини билган ҳолда, агарда ᵟ_i >1 бўлса, унда актив бозорга нисбатан рисклироқ ҳисобланади. Агар ᵟ_i < 1 бўлган тақдирда, унда бозор рисклироқ ҳисобланади. Агарда бозор ва актив иккаласи ҳам бир хил рискка эга бўлса унда ᵟ _i = 1 ни беради.

Ушбу ёндашувда портфелдаги ҳар бир активни миқдорини баҳолашнинг иккита муҳим тушунчаси мавжуд. Биринчиси, чизиқли регрессион модел портфел ва бозор индекси ўртасидаги муносабатларни баҳолайди. Иккинчиси, ва қийинроқ тушунчада, ҳар бир активларнинг рисклари ўртасида эркинликдир. Ушбу иккинчи тушунча шуни билдирадики, барча активлар бозор рискининг субекти ҳисобланади, аммо шунга қарамасдан, улар индивидуал риск жиҳатдан бир бирига таъсир ўтказмайди. Ушбу қийин тушунча рискни ҳисоблашнинг сўнгги методи- GARCH моделига олиб келади.