Республикаси олий ва

12.11. Маҳкамловчи арматурани автоматик бошқариш 
Автоматлаштирилган насос станцияларида дистанцион бош
қ
арилувчи
қ
увурли ма
ҳ
камловчи арматура 
қ
ўлланилади. Улар насос ускунасининг гидро-
механик 
қ
урилмалари таркибига киради ва агрегатни ишга тушириш 
ҳ
амда 
тўхтатиш жараёнида иштирок этади. Бу
ҳ
олда арматурани агрегатли деб юри-
тилади. Бундан таш
қ
ари тармо
қ
даги сувни бир йўналишдан бош
қ
асига ўтказиш 
ва уни ало
ҳ
ида бўлимларини ишга тушириш 
ҳ
амда тўхтатиш вазифаларини ба-
жарувчи тармо
қ
ма
ҳ
камловчи арматураси мавжуд.
Маҳкамловчи арматурани насос станциясининг барча ёрдамчи тизими
ускуналарида: вакуум тизимида мойлаш тизимида техник сув таъминоти ва 
бош
қ
аларда 
қ
ўллаш мумкин. Кўп 
ҳ
олларда насос станциясининг ишончли 
ишлаши ма
ҳ
камловчи арматуранинг иш тартибига бо
ғ
лик. Кўпинча бу ускуна-
лардаги носозликлар авария 
ҳ
олатларига сабаб бўлади. Шунинг учун 
қ
увурли 
арматурани танлаш монтаж 
қ
илиш ва уларни эксплуатация
қ
илиш масалаларига 
ало
ҳ
ида эътибор бериш керак. Насос станцияларида кўпинча сур
г
ичлардан 
фойдаланилади. Дросселли тус
қ
ичлар катта диаметрли 
қ
увурларда 
қ
ўлланади. 

---

- 149 - 
Улар электр ижро механизмлари ёрдамида бош
қ
арилади. Баъзи бир 
ҳ
олларда 
мойли сервомоторга эга бўлган электрогидравлик ижро механизмларидан фой-
даланилади.Электр ижро механизмлари умумий 
ҳ
олда электр юритма редуктор
айлантирувчи моментни чегараловчи механизм чи
қ
иш элементининг 
ҳ
олат 
кўрсаткичи датчиклари ва охирги ўчиргичлардан ташкил топган. Электр юрит-
ма сифатида
қ
ис
қ
а туташувли асинхрон моторлар ишлатилиши мумкин . Охир-
ги ўчиргичлар ёрдамида механизмнинг электр юритмаси ишчи органи охирги
ҳ
олатига етганда тўхтатилади. 
Саноатда чи
қ
иш вали доимий тезликка эга бўлган кўп айланишли механизмлар
ишлаб чи
қ
илади. Улар конструктив ва схемали кўриниши жихатидан фар
қ
қ
илади, лекин
қ
уйидаги бир хил вазифаларни бажариши мумкин: юритмани 
охирги
ҳ
олатда ёки орали
қ
ҳ
олатларда тўхтатиш: юритмани дистанцион ёки 
автоматик равишда ишга тушириш: айлантирувчи момент ортиб кетганида
юритманинг 
ҳ
аракатлантирувчи
қ
исмлари ёки ишчи органлари едирилиб кетса
йўл 
ў
чиргичлари ишдан чи
қ
са юритмани автоматик равишда ишдан тўхтатиш: 
ишчи органининг охирги 
ҳ
олатини сигналлаш: ишчи органини белгиланган 
ва
қ
тдаги 
ҳ
олатини стрелкали кўрсаткич ёрдамида жойига 
қ
араб ма
ҳ
аллий ра-
вишда ани
қ
лаш: ишчи органи ихтиёрий орали
қ
ҳ
олатини махсус 
ҳ
олат кўрсат-
кичи ёрдамида дистанцион кўрсатиш билан блокировка 
қ
илиш: маховик ёрда-
мида
қў
лда бош
қ
ариш. Бундай вазифани ижро механизмлари 
ҳ
ам бажариши
мумкин. Автоматлаштирилган насос станцияларида доимий хизматчи ходимлар 
бўлмайди, шунинг учун ўрнатилган ижро механизмлари, ма
ҳ
камловчи арматура 
ҳ
амда автоматик бош
қ
арув ускуналарига ю
қ
ори даражадаги талаблар 
қ
ўйила-
ди. Бош
қ
арув аппаратлари ,электр моторлари юритмаларининг техник тавсифи 
12.1, 12.2 –жадвалларда келтирилган.