Respublikasi axborot texnologiyalari va kommunikatsiyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot

Abstraksiya
 
85-rasm. Tizimni turli abstraksiya darajalaridagi holati 
7.
 
Tizimni bir qancha qatlamlar bo’yicha qarab chiqish mumkin (odatda 
uchta: ma’nosi, funksiyalari va tarkibi). 
Masalan, telefon  – bu o’z muhiti uchun bir 
nechta vazifalarni bajarishga mo’ljallangan obyekt ma’nosini berib, qo’ng’iroqlarni 
amalga  oshirish,  moda  obyekti  bo’lish,  shaxsiy  raqamli  yordamchi  bo’lishi  va 
boshqalar.  Biroq,  ushbu  topshiriqlarni  amalga  oshirish  uchun  ko’plab  funksiyalar 
to’plamiga  ega  (ekranga  ko’rsatish,  signalni  uzatish,  quvvatlash,  foydalanuvchi 
tomonidan kiritilganlarni qidirish, zarur bo’lgan ovoz chiqarish va hak.). Va nihoyat,  
ushbu funksiyalarning barchasi ushbu funksiyalarni bajarish uchun tashkil qilingan 
jismoniy komponentlar orqali amalga oshiriladi. 
Nima uchun ?= Ma’nosi
Nima ?= Funktsiyalari
Qanday ?= Tarkibi
 
86-rasm. Tizimni turli qatlamlardagi ko’rinishi 
8.
 
Tizim berilgan semantika bilan o’zaro bog’liq bo’lgan modellar orqali 
tasvirlanishi mumkin (xususiyatlar, tuzilish, holatlar, ma’lumotlar va hak.)
.
 
Masalan, 
xususiyatlar nuqtai nazaridan telefon bir metr balandlikdan tushib ketishga chidamli 
bo’lgan  qurilma.  Ammo,  telefon  ham  holatini  o’zgartiradi:  telefon  o’chirilgan  va 
yoqish tugmasi bosilganda yoqiladi.  

---

229 
 
 
87-rasm. Tizimning semantik bog’liq bo’lgan modellar orqali tasviri
 
9.
 
Tizimga aloqador turli ishtirokchilarga mos keladigan nuqtai nazarlar 
orqali  tizimni  tasvirlash  mumkin. 
Masalan,  reklama  qiluvchilar,  dizaynerlar, 
muhandislar va hak. Bularning barchasi telefonni turlicha tasvirlaydi.  
.
.
.
 
88-rasm. Tizimning turlicha ko’rinishi
 
Yuqorida  bayon  etilgan  arxitektura  prinsiplariga  asoslangan  amalda  qator 
tizimlar mavjud. Quyida ulardan ba’zilari bilan tanishib o’tiladi. 
Virtual  mashina. 
Virtual  mashina  bu  –  oddiy  kompyuter  kabi  ishlaydigan 
kompyuter  fayli  (odatda  obraz  deb  aytiladi)  bo’lib,  u  kompyuterda  yana  bir 
kompyuter yaratish imkoniyatini beradi. Boshqa har qanday dastur kabi, u alohida 
oynada 
ishlaydi. 
Shunday 
qilib, 
foydalanuvchilar 
virtual 
mashinada 
kompyuterlarning asosiy operasion tizimidagi kabi bir xil ish sharoitiga ega bo’ladi. 
Virutal mashina tizimning qolgan qismidan ajratilgan, ya’ni uning ichidagi dastur 
asosiy  kompyuter  tizimiga  ta’sir  qilishi  yoki  uni  boshqarishi  mumkin  emas.  Bu 
boshqa  operasion  tizimlarni,  shuningdek,  beta  versiyalarni  sinovdan  o’tkazish, 
viruslarni  tahlil  qilish,  operasion  tizimlarning  zaxira  nusxalarini  yaratish,  asosiy 
operasion  tizimdan  farq  qiluvchi  operasion  tizim  va  uning  dasturiy  vositalarini 
ishlatish uchun ideal muhit hisoblanadi. 

---

230 
 
Bir vaqtning o’zida bir nechta virtual mashinalar yagona fizik kompyuterda 
ishlashi mumkin. Serverlar uchun bir nechta operasion tizim ularni boshqarish uchun 
foydalaniladigan  maxsus  dasturiy  ta’minot  (gipervizor deb  ataladi) bilan  ishlaydi. 
Shaxsiy  kompyuterlarda  esa  odatda  bir  operasion  tizimdan  boshqa  bir  operasion 
tizimni yuklash oddiy dasturiy ta’minot kabi amalga oshiriladi.  
Har  bir  virtual  mashinada  CPU,  xotira,  qattiq  disklar,  tarmoq  interfeysi  va 
boshqa qurilmalarni o’z ichiga olgan o’zining virtual qurilmalari mavjud (89-rasm).  
12 TB
RAM 48 GB
CPU 10 Core
RAM 
12GB
CPU 
2 Core
2 TB
RAM 
16GB
CPU 
3Core
3 TB
RAM 
18GB
CPU 
4 Core
5 TB
Virtual mashina
Virtual mashina
Virtual mashina
Virtual mashina 
sathi
Fizik mashina
 
89-rasm. Virtual mashina
 
Virtuallashtirishga  qaratilgan  dasturiy  vositalarga  Parallels Workstation, 
Parallels Desktop for Mac, VirtualBox, Virtual Iron, Oracle VM, Virtual PC, Virtual 
Server, Hyper-V, VMware Workstation, VMware Server, VMware ESXi, QEMU, 
Adeos va boshqalarni misol keltirish mumkin. 
Narsalar Interneti (Internet of Things, IoT). 
IoT – bu o’zaro bog’liq bo’lgan 
unikal  identifikatorga  ega  hisoblash  qurilmalari,  mexanik  va  raqamli  mashinalar, 
obyektlar, hayvonlar va odamlar tizimi bo’lib, tarmoq bo’ylab ma’lumotni uzatishda 
inson-inson yoki inson-mashina aloqasini talab etmaydi (90-rasm).  

---

231