Республикаи ӯзбекистон вазорати таълими олӣ ва миёнаи махсус донишгоҳи давлатии фарғона

Бобил адабиёти. “Инанна Ер остида” достонининг Бобилда қайта ишланган версиясида Инанна Ой илоҳасининг қизи Иштар билан алмаштирилади. Бобилшунос олима Афанасьева ҳар иккала матнни яхши ўрганиб чиқиб, аслиятига нисбатан аккад ва хеттий тилларига таржима қилиб, қайта ишланган ва Ашшурбанипал ташаббуси билан Ниневия кутубхонаси хазинасида сақланган вариант анча мукаммаллиги билан фарқланади, деган хулосага келади¹⁰. Севги илоҳаси Иштар ва унинг шарафига ибодат қилувчи коҳин қиз (роҳиба)лар қадимий севги культи, диний эътиқодига кўра, севгилиси йигит билан учрашиш мақсадида ўзларини фоҳишадай кўрсатиб, кўчада, боғларда юрар эканлар, Достоннинг Бобил версиясида илоҳа Иштарнинг ўз севгилисини ўлимга юборганидан қайғуриши, уни соғиниб, изтиробланиши тасвирланган. “Билгамиш” достонида Шумер вариантида бош қаҳрамоннинг, асосан, Геракл каби етти жасорат (юнон мифларвда 12 жасорат) кўрсатиши тасвирланса, Бобил вариантвда у кўпроқ туркумлашиб, қаҳрамоннинг камолотга етиш босқичлари сифатида эпос поэтикасига мувофиқ кенг кўламда тасвирланган.
Биринчи босқичда Билгамиш баҳодир куч-қувватини қаёққа сарфлашни билмайди, ўгган-кеттан билан жанжаллашади, бировнинг қўлидан тортса, қўли узилади, оёғидан тортса, оёғи узилади. Иккинчи босқичда қаҳрамон Энкиду билан дўстлашиб, унинг таъсирида олийжаноблиги ўсиб, маънавий жиҳатдан юксалади, бутун дунёда ёвузликни, ёмонликни йўқотишга аҳд қилади. Ёвуз дев Хунбобу (Хувова) билан олишиб, уни асир қилади. Учинчи босқичда Билгамиш ҳаёт ва ўлим муаммолари ҳақида ўйловчи донишманд мақомига етади. Ўлмаслик гулини излаб топади, лекин ўзини эмас, дўстини ўйлаб, оғир машаққатларни бошдан кечиради. Демак, Бобил битикчилари илмий-назарий тафаккурда ҳам илғорлашган. Бадиий асарда мангу муаммоларни ўйловчи кучли харақгердар ^орлуги Арастудан минг йиллар аввал ҳам учраши қизиқарлидир. / ^ _
Шумер ва Бобил маданияти обидаларини, руний ёзувларни топиб, ўрганиш соҳасида инглиз олими С.Крамер, француз олими Шампальон, америкалик А.Л.Оппенхейм, чех шумершунослари Б.Грозний, Й.Клима, рус олимлари В.В.Струве, М.М.Кузьмин, И.Дьяконов, М.Коростовцев ва бошқалар фидойиларча меҳнат қилганлар.
Ассириолог, бобилшунос, шумершунос европалик олимлар кейинги асрларда (Х1Х-ХХ) ўз давлатларининг яқин Шарқ, асосан, араб мамлакатларидаги кучли таъсир доирасидан фойдаланиб, икки дарё оралиғи — Месопотамияда жуда кўп қадимий адабий, маданий, тарихий ёдгорликларни излаб топдилар. Атоқли бобилшунослардан Ф.Гоммел, Б.Ландсбергер, диншунослар А.Л.Огтпенҳейм, У.Ламберт, Йоҳан ван-Дейк, рус бобилшунослари И.Дьяконов, М.Кузьмин, И.Клочков ва бошқалар янги кашф этилган асарларнинг матнларини ўқиш, таржима қилиш, имкони борича шарҳлашда қунт билан меҳнат қилдилар.