Respublika Ta'lim Markazi

a maliy mashg‘ulot. Yupqa metallarni rejalash, kesish, to‘g‘rilash, bu- kishni o‘rganish.

•
Jihozlar: chilangarlik dastgohi, asbob-uskuna va moslamalar, bo‘r, grafitli qalam, yupqa metall (tunuka va list), namunalar, ko‘rgazmali qurollar.

I shni bajarish tartibi:
Birinchi bosqich. Yupqa metallni (tunuka va list) masshtabli metall chiz­gich yoki chilangarlik go‘niyasidan foydalanib rejalab oling. Bunda:

1. 
   Chizg‘ichni zagotovkaning rejalanadigan qismiga qo‘yib, chap qo‘l bilan unga jipslab bosing.
   
2. 
   Chizgich (chertilka)ni o‘ng qo‘lda tutib, chizg‘ichga nisbatan ma’lum burchak ostidajipslab tortib reja chizig‘ini chizing (75-rasm).
   

Chizgichni bir joyda qayta-qayta yurgizish yaramaydi. Bu hol reja chizig‘ining
yo‘g‘onlashishiga, qo‘shaloq chiziqlar hosil bo‘lishiga, o‘lchamning o‘zgarishiga sabab bo‘ladi.

75. 
    rasm. Chizg‘ich, sirkul, go‘niya va chizgich (chertilka) bilan rejalash.
    

Ikkinchi bosqich. Rejalangan yupqa metallni kesishni bajaring. Bunda:

1. 
   Yupqa metall rejalab olingandan keyin, dastaki metall qaychini o‘ng qo‘lda tutib, kesish ishlarini bajaring (76-rasm, a, b).
   

Eslatma: Agar ishlarni chap qo‘lda bajarish Siz uchun qulay bo‘lsa, unda chapaqay qaychidan foydalanishingiz mumkin (76-rasm, d).

Bunda bosh barmoq bilan yuqorigi dasta, ko‘rsatkich va o‘rta barmoqlar bilan pastki dastadan tutiladi. Jimjiloq dastalar orasida bo‘ladi. U kesish vaqtida dastalarni kerish va qaychini surish uchun xizmat qiladi.

2. 
   Kesiladigan yupqa metallni (tunuka va list) chap qo‘lda tuting.
   
3. 
   Dastaki qaychi bilan qo‘lda kesish qiyin bo‘lgan hollarda uning pastki dastasini tiskiga qistirib olib bajarish ham mumkin (76-rasm, e). Bu esa qisqa o‘lchamli tunuka- larni kesishda qulay hisoblanadi.
   

a) qaychini tutish


b) o‘naqay qaychida


d)chapaqay qaychida


e) dastaki qaychini tiskiga o‘matib kesish

75. 
    rasm. Kesish usullari.