Respublika o`rta maxsus, kasb – hunar ta`limi markazi qashqadaryo viloyat hokimligi o`rta maxsus, kasb – hunar ta`limi boshqarmasi

11-Mavzu: Kompleks chizma bajarish: To’g’ri burchakli izometrik proyeksiyada.
Reja:
1.Kompleks chizma bajarish
2.To’g’ri burchakli izometrik proyeksiya
3.Tekis shakllarni va aylanalarning izometriyasini chizish.

K ompleks chizma. Tasvirlanadigan buyum uch yokli burchak tekisliklari oldida, buyum yoqlarining iloji boricha ko'progi proeksiyalar tekislariga parallel bo'ladigan qilib joylashtiriladi (31—rasm, a). Buyum frontal proeksiyalar tekisligi V ga proeksiyalanadi. V tekislikka parallel yoklar haqiqiy kattaligida tasvirlanadi, V tekislikka perpenduklyar yoqlar esa to'g'ri chiziq kesmaiari tarzida proeksiyalanadi. V tekislikka parallel qirralar haqiqiy kattaligida to'g'ri chiziq kesimlari ko'rinishida, V tekislikka perpendo'qlyar kirralar esa nuqta tarzida tasvirlanadi. Buyumning frontal proeksiyasi yoki oldidan ko'rinishi shunday olinadi. (31 —rasm, a.) Xuddi shu usul bilan N tekislikda gorizontal proeksiyasi (ustdan ko'rinishi) olinadi. Buyumning profil proeksiyasi (chapdan ko'rinishi) W tekislikda joylashadi. Proeksiyalar tekisligini yoyib kompleks chizma hosil qilinadi.

Kompleks chizma deb, buyumning jipslashtirilgan proeksiyalar tekisliklaridagi tasviriga aytiladi. Bunda gorizontal proeksiya frontal proeksiya ostida, profil proeksiya esa frontal proeksiya ungida, u bilan bir xil balandlikda joylashadi. Proeksiyalarning bunday joylashuvi qoidasini bo'zish mumkin emas.
Frontal proeksiyani olddan ko'rinish yoki bosh ko'rinish deyiladi. Frontal proeksiyalar tekisligida olinadigan bosh ko'rinish boshlangich (asosiy) ko'rinish hisoblanib, buyumning shakli va o'lchamlari to'g'risida to’laroq tasavvur beradigan bo'lishi kerak. Qolgan proeksiyalar bosh ko'rinishga qarab joylashadi. Proeksiyalarning bunday joylashuvi proeksion bog'lanish deb ataladi.
Proeksion bog'lanish 31—rasm, b va v da bog'lanish chiziqlari deb ataladigan ingichka tutash chiziqlar bilan ko'rsatilgan.
Gorizontal va profil proeksiyalar orasidagi bog'lanish chiziqlarini o'tkazishda yordamchi to'g'ri chiziqdan foydalanish qo'laydir, bu chiziq 450 burchak ostida, ustdan ko'rinish bilan taxminan bir xil satxda, undan ungrokda o'tkaziladi. (31—rasm, b va v ). Ustdan ko'rinisbdan boshlab o'tkazilgan bog'lanish chiziqlari yordamchi to'g'ri chiziqkacha chiziladi. Bog'lanish chiziqlari yordamchi chiziq bilan kesishgan nuqtalardao. chapdan ko'rinishni yasash uchun perpendikulyarlar chiqariladi.
Nuqtaning frontal proeksiyasi a’ harfi bilan gorizontal proeksiyasi — a bilan, profil proeksiyasi esa a" bilan belgilanadi. (31 —rasm, b,v).