Respublihasi

Gaz bilan payvandlaxh texnikaxi

Pastki, gorizontal, vertikal va ship choklarni gaz bilan payvandlash mumkin. Ayniqsa, ship choklarni payvandlash qiyin. Chunki bunday choklarni payvandlashda payvandchi alanga gazlari bosimidan foydalanib, suyuq metallni chok uzra tutib
97
turishi va taqsimlay bilishi kerak. Ko‘pincha, uchma-uch tutashtiriladigan birikmalar, kamdan kam hollarda burchak birikmalar gaz bilan payvandlanadi. Uchlari ustma-ust qo‘yilgan va tavr shaklidagi birikmalarni gaz bilan payvandlash tavsiya etilmaydi. Chunki bunday birikmalar metallni juda tez va yaxshilab qizdirishni talab etadi hamda buyumning tob tashlashiga sabab bo‘ladi.
Qirralari qayrilgan yupqa metall birikmalar eritib qo‘shi- ladigan simlarsiz payvandlanadi. Uzluksiz va uzuq, shuningdek, bir qatlamli hamda ko‘p qatlamli choklar ishlatiladi. Pay- vandlashdan oldin payvandlanadigan joy moy, bo‘yoq, zang, kuyindi, nam va boshqa ortiqcha qo‘shilmalardan yaxshilab tozalanadi.
2.3.1-jadvalda uglerodli po‘latlarni gaz bilan uchma-uch payvandlashda metall qirralarining tayyorlanishi ko‘rsatilgan.
2.S.1-jadval

0,1
Gaz bilan uchma-uch qilib payvandlaxhda qirralarni tayyorlaxh



1,5-2,5 mm

c
98

S

c

2-2,5 mm ^c

s₁
Davomi

s

c

s

1
k.3.k. Payvandlaxhda gorelkani xurixh

Gorelka alangasi payvandlanadigan metallga shunday yo‘- naltiriladiki, uning chetlari yadro uchidan 2—6 mm masofadagi tiklash zonasida bo‘lsin. Erigan metallga yadro uchini tekkizib bo‘lmaydi. Aks holda vanna metali uglerodlashib qoladi. Eritib qo‘shiladigan simning uchi ham tiklash zonasida bo‘lishi yoki erigan metall vannasi ichiga botirilishi kerak. Alanga yadrosining uchi yo‘naltirilgan joyda suyuq metall gazlar bosimi ostida biroz atrofga sochilib, payvandlash vannasida chuqurcha hosil qiladi.
Gaz bilan payvandlashda metallning qizish tezligini mund- shtukning metall sirtiga nisbatan qiyalik burchagini o‘zgartirib rostlash mumkin (2.3.1-rasm).
Qiyalik burchagi qanchalik katta bo‘lsa, alangadan metallga shunchalik ko‘p issiq o‘tadi va u shunchalik tez qiziydi. Juda qalin yoki issiqni yaxshi o‘tkazadigan metall (masalan, qizil mis) ni payvandlashda mundshtukning qiyalik burchagi  yupqa yoki issiqni kam o‘tkazadigan metallni payvandlashga qaraganda
99

Payvandlash yo‘nalishi
a

b
₁

₁<₂

 ₂
kamroq olinadi. 2.3.2-rasm, a da turli qalinlikdagi po‘latni chap usulda payvandlashda tavsiya etiladigan qiyalatish burchak- lari ko‘rsatilgan.
2.3.2-rasm, b da mund- shtukni chok bo‘ylab surish usul- lari ko‘rsatilgan. Mundshtukni chok uzra surish asosiy harakat hisoblanadi. Ko‘ndalangiga va aylanma harakatlar yordamchi harakat bo‘lib, metall qirrala- rini qizdirish va eritish tezlikla-

k.3.1-raxm. Gorelka mundshtugi
egilish burchagining erish chuqurligiga ta'siri:
a — kichik burchak ostida payvandlash; b — katta burchak ostida payvandlash.
rini rostlash uchun mo‘ljallan- gan hamda zarur shakldagi payvand chok hosil qilishga yordam beradi.
1-usul (2.3.2-rasm, b ga qarang) yupqa metallni pay-

vandlashda, 2- va 3- usullar esa o‘rtacha qalinlikdagi metallni payvandlashda qo‘llaniladi. Payvandlash vaqtida vanna metali alanga tiklash zonasining gazlari yordamida atrofdagi havodan doimo muhofazalangan bo‘lishiga harakat qilish zarur. Shu sababli alanga o‘qtin-o‘qtin chetga tortib turiladigan 4-usuldan foydalanish tavsiya etilmaydi. Chunki bunda metall havodagi kisloroddan oksidlanib qolishi mumkin.
1

90˚
2
S

4
a b

k.3.k-raxm. Gaz bilan payvandlashda mundshtukni qiyalatish burchaklari (a) va surish usullari (b).
100

3.