ResearchGate

Q₅ = Q • C_opt = 80 1 = 80t / soat

Q₂ = Q + Q₅ = 80 + 80 = 160t / soat


b)


Yanchish


2


3

Dastlabki va tekshiruvchi sinflash

]


5


Quyulma


Qum

Yanchish

1


4

7. 
   rasm. Bir bosqichli yanchish sxemasini b - ko‘rinishi
   

Hisoblash uchun dastlabki ma’lumotlar: dastlabki mahsulot bo‘yicha tegirmonni ishlab chiqarish unimdorligi , Q₁ t/s.

0. 
   074 mm li sinf miqdori uchun dastlabki p₁ va p₄ ohirgi yanchilgan mahsulot miqdori.
   

Yanchilgan mahsulotni S:Q nisbati tf^^va R_qumuchun.

Misol uchun: Bir bosqichli yanchish sxemasini hisoblash. 8 - rasm (b)

27

0,074 mmli sinf uchun- p, %	10	20	30	40	50	60	70	80	90	95
0,040 mmli sinf uchun- P', %	5,6	11,3	17,3	24	31,5	39,5	48	58	71,5	80,5
0,020 mmli sinf uchun- P", %			9	13	17	22	26	35	46	55
0,0200 mmli sinf uchun- P^m, %		46	62	75	85	92	96
d-shartli maksimal kattalik				0,43	0,32	0,24	0,18	0,14	0,094	0,074

28





Ikki bosqichli birinchi bosqichdagi ochiq sikldagi yanchish

sxemasini hisoblash «GA ва GA¹» sxemasini hisoblash

) Yanchish


2l


Dastlabki va t^kshiruvchi
sinflash

41


Quyulma


Qum

Yanchish

№


1 I

Yanchish

Dastlabki sinflash

5 *"

2


₆5


Yanchi


sh


Tekshiruvchi sinflash

J4"

^Quyulma


5"


Qum

7. 
   rasm. Ikki bosqichli birinchi bosqichdagi ochiq sikldagi
   

yanchish sxemasi

1. 
   p₂ ningqiymatinianiqlaymiz.
   

Pi ^- A +


Рк - P\ 1 + k ■ m


- 0,07 + —


0,7 - 0,07


1 + 0,82 ■ 2


- 0,308 - 30,8 %

2. 
   Q ₁, va q ₁ larning qiymatini aniqlaymiz. Dastlab 1-jadvaldan,
   

5 4

Pi -18%, Pi - 48% liginianiqlaymiz.


Q 1- ^Q1-^pj) - 200 ■ ²,⁶(0,⁴8 ^-0Д8) -136

5. 
   P4(R4 -R5) 0,48(2,6-0,2)
   

Q¹ - Q - Q₅ 1 - 200 -136 - 64 t / soat

3. 
   Q !, Q vaQ larning qiymatini aniqlaymiz. Optimal aylanuvchi yukni
   

belgilaymiz.Tegirmon va klassifikator bir—biri bilan o‘z oqimi orqali bog‘langanda С =500% deb qabul qilamiz.


Q_s 11 - Q_s 1 ■ C_opt -136 ■ 5 - 680 t / soat Q₅ - Q₆ - Q1 + Q₅₁₁ -136 + 680 - 816 t / soat Q₃ - Q_x + Q₅ - 200 + 816 -1016 t / soat


1


4


29

5. 
   amaliy mashg‘ulotYanchish sxemalarini hisoblashga misollar
   

1. 
   misol. Quyidagi berilganlar asosida yanchishning «GA»sxemasini hisoblang. Dastlabki ma’lumotlar: Q =45t/s, Д =5%, Д = 50%, R₂ =2,6, R₃ =0.4
   
2. 
   misol. Quyidagi berilganlar asosida yanchishning «B»sxemasini hisoblang. Dastlabki ma’lumotlar: Q =45t/s, Д =7%, Д₀ = 72%, R₂ =2,6, R₃ =0.4
   
3. 
   misol. Quyidagi berilganlar asosida yanchishning «D»sxemasini hisoblang. Dastlabki ma’lumotlar: Q =35t/s, Д =40%, Д₀ = 50%, R₆ =2,6, R7 =0.6
   
4. 
   misol. Quyidagi berilganlar asosida yanchishning «BA»sxemasini hisoblang Q = 40 t/s, Д = 45%, p_o = 55 %, R₂ =2,6 R₃ =0.6
   
5. 
   misol. Quyidagi berilganlar asosida yanchishning «JD»sxemasini hisoblang.
   

Hisoblash uchun ma’lumotlar: Q₁ = 100t/soat, Д = 85%; Д = 6%; m=2; к = 0,82; R₄ = 2,6; R₅ = 0,3

6. 
   misol. Quyidagi berilganlar asosida yanchishning «JV»sxemasini hisoblang. q = 484t / soat; Д₀ = 85% m=2; к = 0,82; R ₄ = 2,6; r₅ = 0,6
   
7. 
   misol. Quyidagi berilganlar asosida yanchishning «D»sxemasini hisoblang. Q₁ = 112t /soat; Д = p₁₀ = p₁₂ = 65%, Д = 5%, m=1,
   

к = 0,82, R₄ = 2,6, R = 0,2

8. 
   misol. Agar, birinchi bosqichda z₁ = 3, i₂ = 11,5 va i₃ =6 bo‘lsa, umumiy yanchish darajasini toping.
   
9. 
   misol. Agar, 300 mm li ruda 74 mm gacha maydalansa yanchish darajasini aniqlang.
   
10. 
    misol. Quyidagi berilganlar asosida yanchishning «D»sxemasini hisoblang. Q₁ = 250t /soat, p₄ = Д₀ = Д₂ = 70%, Д = 7%, m =1, к = 0,82, R₄ = 2,6, R₅ = 0,2
    

30

5. 
   amaliy mashg‘ulot Gravitatsiya usulida boyitish. Gravitatsiya usulida boyitish shemalarini tanlashni o‘rganish
   

Gravitatsiya usulida boyitish ruda bo‘laklarining zichligi va yirikligiga asoslangan. Minerallar zichligiga ko‘ra quyidagi turga bo‘linadi:

1. 
   og‘ir - zichligi 4000 kg/m
   
2. 
   o‘rta - zichligi 2700-4000 kg/m³;
   

о

3. 
   engil - zichligi 2700 kg/m gacha.
   

Gravitatsiya usulida ajratib olish natijasida olingan mineral zarrachalar guruhi fraktsiya deyiladi. Yuzaga qalqib chiqqan zarrachalar yengil fraksiya, cho‘kkanlari og‘ir fraksiya, muallaq holdagisi esa qiyin fraksiya deyiladi.

Gravitatsiya usulida boyitish - foydali qazilmalarni boyitish usullaridan biri bo‘lib, mineral zarrachalar zichligi orasidagi farq hisobiga amalga oshiriladi.

Gravitatsiya usulida boyitish asosan cho‘ktirish mashinalari yordamida konsentratsion stollarda, shlyuzlar, vintli va purkovichli seperatorlar yordamida boyitiladi.

Gravitatsion usulning mohiyati mineral zarrachalarning og‘irlik uchi yoki muhitning qarshilik kuchi ta’sirida tushish tezligidagi farqiga asoslangan. Gravitatsiya usulida boyitish har xil muhitlarda olib boriladi.

Mineral zarrachalarning ajralishini amalga oshiruvchi muhit sifatida suv,havo, og‘ir suspenziyalar va og‘ir suyuqliklar ishlatilishi mumkin.

Fraksiya - bo‘lak, guruh, sinf - aralashmaning o‘rtacha xossalridan farq qiluvchi xossaga ega bo‘lgan va undan ajratib olingan qismiga aytiladi.

Fraksion analiz - zichliklari har xil bo‘lgan fraksiyalar.

Cho‘ktirish ruda tarkibidagi mineral zarrachalarni zichligi va solishtirma og‘irliklarining farqi hisobiga ularni bir-biridan ajratish jarayonidir. Cho‘ktirish - mineral zarrachalarning vertikal suv oqimi yuordamidaharakatlanish tezligidagi farqiga qarab boyitish usulidir. Ajratilishi lozim bo‘lgan mahsulot cho‘ktirish mashinasining panjarasiga beriladi va bu panjara orqali goh ko‘tarilib, goh pasayuvchi suv oqimi harakatlanadi. Bunday suv oqimlarining muntazam harakati tufayli mahsulot turli zichlikdagi qatlamlarga ajraladi. Pastki qatlamda katta zichlikka ega, yuqori qatlamlarda esa kichik zichlikka ega mahsulot yig‘iladi. Cho‘ktirishda qo‘llaniladigan dastgohlar cho‘ktirish mashinalari deyiladi.

31





Ularning porshenli, diafragmali, porshensiz va harakatlanuvchi panjarali turlari mavjud.

Og‘ir muhitlarda boyitish mineral zarrachalarning zichligiga qarab ajralishiga asoslangan. Agar boyitilayotgan mahsulotni zichligi ajraladigan minerallar zichligining orasidagi muhitga (suyuqlikka) solinsa, zichligi muhitning zichligidan kichik minerallar suyuqlik yuzasiga qalqib chiqadi, zichligi muhitning zichligidan katta minerallar pastga cho‘kadi.

Og‘ir muhit sifatida organik suyuqliklar, tuzlarning eritmalari va suspenziyalar ishlatiladi.

Konsentratsion stolda boyitish mineral zarrachalarning zichligi va o‘lchamidagi farqqa qarab qiya tekislik bo‘ylab harakatlanayotgan suv oqimi yordamida ajratishga asoslangan.

Konsentratsion stolda boyitish - mayda donachali mahsulotni gravitatsion usulda boyitishning eng ko‘p tarqalgan usuli. Konsentratsion stollar qalayli, volframli, kamyob metalli, oltinli va boshqa rudalarni boyitishda keng qo‘llaniladi.

Shlyuzlar - to‘g‘ri burchak shakldagi qiya tarnovchadan iborat bo‘lib, uning tubiga trafaret yoki juni o‘siq mato (kigiz, tuki o‘siq movut, g‘adir-budir rezina va h.k.) to‘shaladi.

Trafaret sifatida yog‘och g‘o‘lalar, to‘rtburchak yoki dumaloq g‘o‘lalardan ko‘ndalang kesilgan yog‘ochlar ishlatilib, ma’lum oraliqda ko‘ndalang qatorlar bo‘ylab o‘rnatiladi. Shuningdek, metall trafaretlar ham ishlatiladi.Ular suvning uyurma oqimini hosil qiladi, g‘adir-budir materialdan tayyorlangan qoplamalar esa shlyuzning tubi bo‘ylab harakatlanayotgan zarrachalarning qarshiligini oshiradi va quyi qatlamlarda suv harakatini pasaytiradi.

Trafaret va qoplamalar shlyuzlar ishining sifat ko‘rsatkichlarini belgilovchi muhim omil hisoblanadi.

Sochma kon oltinli rudalarini, volfram, qalay va kamyob metallar rudalarini boyitishda shlyuzlarda boyitish keng qo‘llaniladi.

Vintli separatorlarda boyitishda og‘irlik kuchi va markazdan qochuvchi kuch yordamida mineral zarrachalarning zichligiga qarab ajralishiga asoslangan.

Shuning uchun mineral zarrachalarning zichligiga qarab ajralishi tezroq ketadi va dastgohning o‘lchamini sezilarli darajada kichraytirish mumkin.

Vintli separator vertikal o‘qqa ega qo‘zgalmas vintsimon burama tarnovchadan iborat. Bunday dastgohlar kamyob, nodir metallar tub


32





konlari va sochma konlari rudalarini boyitishda, fosforitli, xromitli rudalarni boyitishda ishlatiladi.

Gravitatsiya usulida boyitish sxemalarini tanlashni o‘rganish

Gravitatsiya usulida asosan qalayli, volframli, kamyob metalli, oltinli va boshqa zichligi og‘ir rudalarni boyitiladi. Gravitatsiya usulida boyitishda qalayli rudalarni ko‘rib chiqaylik.

Qalayli tub konlar rudalari va qumlari faqat gravitatsiya usullari cho‘ktirish, kontsentratsion stolda, og‘ir suspenziyalar, shlyuzlarda va vintli separatorlarda boyitiladi.

Qalay saqlovchi sochma konlar rudalari nisbatan sodda gravitatsiya sxemalari bo‘yicha boyitiladi. Bunday sxemalar odatda qumlarni dezintegratsiyalash va yuvish hamda ularni cho‘ktirish mshinalari, kontsentratsion stol va vintli separatorlarda boyitishni o‘z ichiga oladi. Birlamchi boyitish cho‘ktirish mashinalarida amalga oshirilib, homaki boyitma olinadi va uni qayta tozalash konsentratsion stollarda bajariladi.

Qalayli tub konlar rudalari murakkabroq sxema bo‘yicha boyitiladi(jadvalda keltirilgan). Ikki bosqichda maydalangan ruda elash orqali uchta sinfga ajratiladi. Yirik sinflar (II va III) cho‘ktirish mashinasiga tushadi va boyitma oraliq mahsulot va tashlab yuboriladigan chiqindi olinadi. Mayda sinf (I) gidravlik klassifikatsiyaga tushadi.

Oraliq mahsulotlar o‘simtalar yuzasini ochish uchun qayta yanchiladi va ular ham gidravlik klassifikatsiyaga tushadi. Gidravlik klassifikatsiyaning har qaysi

sinfi alohida-alohida konsentratsion stollarda boyitiladi. Konsentratsion stollarning oraliq maxsulotlari tozalanadi. Barcha stollar tayyor maxsulot (boyitma) va chiqindi beradi. Tozalash stollarining chiqindilari qayta yanchishdan so‘ng avtomatik konsentratsion shlyuzlarga tushadi va ular ham tayyor boyitma va shlamlarni beradi. Shlamlar otvalga jo‘natiladi yoki qaytadan boyitiladi. Bunday sxemalar bo‘yicha olinadigan

qalayli boyitmalar ular tarkibidagi qalayning miqdorini oshirish uchun qayta tozalanadi.

Qalayli boyitmalarni qayta tozalash usullari ularning moddiy va granulometrik tarkibi bilan aniqlanadi. Qayta tozalashda boyitmadan zararli qo‘shimchalar chetlashtiriladi, natijada qalayning miqdori belgilangan chegaragacha ko‘tariladi.

33





Gravitatsiya usulida boyitish sxemalarining miqdor sxemasini hisoblash

1. 
   Sxemani hisoblash uchun dastlabki ko‘rsatkichlarningumumiy sonini aniqlanadi.