Research and publications

INGLIZ TILI DARSLARIDA BOLANING IJODIY QOBILIYATINI 
SHAKLLNTIRISH 
Gapparova Dildora
Baykulova Mag‟zuna
Sirdaryo viloyati Mirzaobod tumani 
26- umumiy o‟rta ta‟lim maktabi 
Ingliz tili fani o‟qituvchilari 
Annotatsiya: Ushbu maqolada ingliz tili darslarida o‘ruvchilarning ijodiy fikrlash 
qobiliyatlarini, ijodkorliklarini shakllantirishning ahamiyati haqida bayon qilingan. 
Bolada ijodkorlikni shakllantirish usullari haqida fikr yuritilgan. 
Kalit so‘zlar: ingliz tili, ijodkorlik, qobiliyat, intilish, hohish,
Hаг bir davlat va jamiyatning taraqqiyoti, istiqboli, farovonligi, ma‘naviy 
yuksalishi, jahonning eng rivojlangan davlatlar qatoridan o‗rin olishi - bilimli, yuqori 
infellektual salohiyatli, qalbiga va ongiga ezgu fazilatlarni mujassamlashtirgan 
yoshlarga bog'liq hisoblanib, har jihatdan yetuk va barkamol, vatan taqdiri uchun sitqi 
dildan xizmat qiladigan, fidoyi, iymonli avlodni voyaga yetkazish, o‗qitishni sifatli va 
mazmun jihatdan yuqori pog‗onalarga olib chiqish avvalo o'qituvchi va tarbiyachi 
murabbiylar zimmasiga sharafli va ayni paytda mas‘uliyatli vazifani yuklaydi. Hozirgi 
kunda nafaqat maktab va oliy o'quv yurtlari talabalariga, balki Maktabgacha ta`lim 
muassasasi tarbiyalanuvchilari va turli sohada ishlovchi xodimlarga ham chet tilini, 
xususan, ingliz tilini o'rgatish yo'lga qo'yilgan. Buning sababi bor. Fan va madaniy 
jihatdan rivojlangan davlatlarning tillarini o'rganish jahon ilm- fani va taraqqiyoti 
yutuqlarini egallashning bosh omilidir. 
Zamonaviy jamiyat maktab o'qituvchilariga yuqori talablarni qo'yadi, shu asosda 
o'qituvchi o'quv jarayonida nafaqat o'quvchilarning qobiliyatlari va imkoniyatlari 
hisobga olishi, balki ularning shaxsiyatining maksimal darajada rivojlanishiga e‘tibor 
qilishi kerak. Ta'limdagi faollik yondashuvi bilan inson dunyo bilan o'zaro 
munosabatda bo'lib, o'zini o'zi quradi, o'z-o'zini rivojlantiradi. O'qituvchining vazifasi 

---

186 
o‘quvchini shu kabi o'z-o'zini rivojlantirishga, muayyan sharoitlarni yaratishga va uni 
muayyan vazifalarni bajarishga undashdir.
Chet tilni o'rganish motivatsiyasini oshirishga qaratilgan ko'plab o'qitish texnikasi 
va usullari mavjud. Har qanday o'qituvchida siz qanday qilib o'quvchilarni 
qiziqtirishingiz, o'quv jarayonini ijodiy qilishingiz, o'quvchilarning qobiliyatlarini 
qanday ochishingiz mumkinligi haqida ko'plab misollar mavjud. Ko'pincha, turli xil 
o'quv materiallari mualliflari bunday topshiriqlarni taklif qilishadi va o'qituvchi 
talabalarning imkoniyatlarini baholab, bunday ishni bajarishni yoki boshqa narsani 
ixtiro qilishni, qayta ishlashni taklif qilishi mumkin - eng muhimi, o‘quvchilarga 
epizodik qiziqish, chet tilini o'rganishga barqaror qiziqish shakllanadi. 
Ijodkorlik bu ijod. Bu yangi ma'naviy va moddiy qadriyatlarni keltirib chiqaradi. 
Ijodga bo'lgan intilish bizning kunimiz bolalariga xosdir. Har qanday darajadagi ta'lim 
muassasasi ijodkor, muvaffaqiyatli shaxsga yo'naltirilgan, shuning uchun ham har 
qanday ta'lim muassasasining eng muhim vazifalaridan biri bu bolalarning ijodiy 
qobiliyatlarini rivojlantirishdir. Bu chet tili o'qituvchilari tomonidan qo'yilgan asosiy 
vazifadir.
Ijodkorlik mustaqillik, mustaqillik, fikrlashning o'ziga xosligi, munosabatlarning 
boyligi, tasavvur parvozi va faoliyat doirasini nazarda tutadi. O'yinlar bolalarning 
sinfdagi ijodiy faoliyatini rivojlantirishga yordam beradi, ular orqali ular organik 
tarzda rivojlanadi. Bolaning faoliyati turli xil san'at turlari bilan bevosita bog'liq bo'lsa, 
badiiy, ya'ni ijodiy deb atash mumkin. Bularning barchasini o'z ishimizda hisobga 
olishga harakat qilamiz. Sinfdagi ijodiy faoliyatni rivojlantirish uchun biz teatr 
o'yinlari, musiqiy o'yinlar, vizual va dekorativ amaliy amaliyot, badiiy va og'zaki ijod 
bilan bog'liq o'yinlardan foydalanamiz, shuningdek, ko'pincha ijodiy tanlovlarni tashkil 
qilamiz. 
Kichik maktab yoshi - bu bolaning psixologik rivojlanishining barcha hal qiluvchi 
davri, barcha aqliy funktsiyalarning jadal rivojlanishi, faoliyatning murakkab turlarini 
shakllantirish, ijodiy qobiliyatlarning poydevorini yaratish, motivlar va ehtiyojlar 
tuzilishini shakllantirish, axloqiy me'yorlar, o'zini o'zi qadrlash, xulq-atvorni ixtiyoriy 
tartibga solish elementlari. Ijod - bu shaxsning fe'l-atvori, qiziqishlari, qobiliyatlari 
bilan bog'liq bo'lgan murakkab aqliy jarayon. Xayol uning diqqat markazida. Ijodda 
shaxs tomonidan qabul qilingan yangi mahsulot ob'ektiv ravishda yangi (ijtimoiy 

---

187 
ahamiyatga ega kashfiyot) va sub'ektiv ravishda yangi (o'zi uchun kashfiyot) bo'lishi 
mumkin. Ijodiy jarayonning rivojlanishi, o'z navbatida, tasavvurni boyitadi, bolaning 
bilimlari, tajribasi va qiziqishlarini kengaytiradi. Ijodiy faoliyat bolalarning 
hissiyotlarini rivojlantiradi, xotira, fikrlash kabi yuqori aqliy funktsiyalarni yanada 
maqbul va intensiv rivojlanishiga yordam beradi. idrok, e'tibor. Ikkinchisi, o'z 
navbatida, bolaning o'qish muvaffaqiyatini belgilaydi. Ijodiy faoliyat bolaning shaxsini 
rivojlantiradi, axloqiy va axloqiy me'yorlarni o'zlashtirishga yordam beradi. Ijodkorlik 
asarini yaratishda bola ularda hayotiy qadriyatlarni, uning shaxsiy xususiyatlarini 
tushunishini aks ettiradi. 
Hozirgi kunda ingliz tilini o'qitish jarayonida o'spirinlarda ijodiy qobiliyatlarni 
shakllantirish muammosi alohida dolzarblik kasb etmoqda. Umumta'lim 
maktablarining pedagogik jarayonining zamonaviy sharoitida bu tarixiy, etnik, 
madaniy va ijtimoiy-pedagogik ahamiyatga ega bo'lgan muhim ilmiy muammodir. 
Maktab o'quvchilarining ijodiy qobiliyatlarini rivojlantirish, ta'lim va tarbiya tizimida 
ingliz tili darslaridan foydalanish tajribasini umumlashtirmasdan mumkin emas. Ingliz 
tili, uning rivojlanish tarixi, xalq madaniyati va kundalik hayotini o'rganish nafaqat 
talabalarning ingliz tilini o'rganishga qaratilgan faoliyati, balki chet tilini o'qitishni 
ta'minlaydigan va maktab o'quvchilarining ijodiy qobiliyatlarini aniq hayotiy material 
bo'yicha rivojlantirish shartlaridan biri sifatida qaralishi kerak. O'quvchilar 
shaxsiyatining ijodiy qobiliyatlarining namoyon bo'lishini ingliz tili darslarida matn 
bilan ishlash misolida ishni tashkil qilishda kuzatish mumkin. Hozirgi bosqichda 
o‘quvchilarni ushbu matnning badiiy tasvirlari tizimi bilan tanishtirishga yordam 
beradigan bunday muammoli vaziyatlarni yaratish juda muhimdir. Turli tanlovlar, 
o'yinlar va musobaqalar davomida taqdim etilgan topshiriqlarning ijodiy xususiyati 
turli grammatik hodisalarni yaxshiroq yodlash va o'zlashtirishga, leksik zaxiralarni 
kengaytirishga, monologik va dialogik nutqni rivojlantirishga yordam beradi, 
shuningdek, maktab o'quvchilarining individual ishlashi uchun keng imkoniyatlar 
ochadi. 
Shunday qilib, darsdagi ijodiy faoliyat kerakli natijaga erishishning eng yaxshi 
usuli hisoblanadi. Ixtirochilik va ijodiy qobiliyatlarni rivojlantirish darsning o'zi 
samaradorligini ko'paytirib, bola shaxsini ochib berishga sharoit yaratadi. Darsning 
g'ayrioddiyligi, o'ziga xos texnikasi nafaqat o'quvchilarga biron bir narsani o'rgatish, 
muayyan mehnat ko'nikmalarini shakllantirish, balki ijodkorlikni, fikrlashning 

---

188 
o'zgaruvchanligini rivojlantirish va ta'lim faoliyatini diversifikatsiya qilish imkonini 
beradi.