Rele-kontaktorli boshqarish apparatlari

0‘zgaruvchan tok kontaktorlari. O'zgaruvchan tok kontaktorlarining magnit sistemalari bir-biridan izolatsiyalangan yupqa temik listlardan tayyorlanadi. Buning natijasida po'lat o'zakda hosil
boladigan uyurma toklar kamayadi.
Bu kontaktorlarda ham qo'zg'atish chulg'ami qo'zg'almas po'lat o'zakka o'matiladi. Chulg'amga tok berilganda yakor tortiladi va o'zi bilan qo'zg'aluvchi kontaktlar sistemasini harakatga keltirib, ulami qo'zg'almas kontaktlar bilan tutashtiradi (6.9- rasm). Bosh kontaktlar uchqun o'chiruvchi asbest kamera (2) ichiga joylashtiriladi.
Qo'zg'atish chulg'amiga beriladigan o'zgaruvchan tokning ma’lum vaqtlarda nol qiymatga ega bo'lishi sababidan magnit sistemasi tebranib, o'ziga xos tovush chiqaradi. Buni susaytirish uchun chulg'am o'matilgan o'zak ichiga mis halqacha (qisqa tutashtirilgan o‘ram) kiygiziladi. Natijada tok nolga teng bo‘lsa
ham mis halqachada induksiyalangan tokdan hosil bo'lgan magnit oqimi yakomi tortilgan holda ushlab turadi.
Qo'zg'atish chulg'amidagi tokning qiymati to'la qarshilikka bog'liq. Ammo induktiv qarshilik yakor bilan o'zak o'rtasidagi havo oralig'iga bog'liq bo'ladi, ya’ni bu oraliq qancha kata bo'lsa, induktivlik shuncha

6.9- rasm. 0 ‘zgamvchan tok kontaktori: 1 - blok kontakt; 2 – uchqun so‘ndirgich; 3 — yakor; 4 - kontaktoming qo‘zg‘atuvchi
chulg'ami; 5 - val; 6 - o'tkazgich.
kichik bo'ladi. Demak, chulg'am tarmoqqa ulanish paytida undagi tokning qiymati yakor tortilgandagi tokka nisbatan 10+15 marta katta bo'ladi. Shunga ko'ra, o'zgaruvchan tok kontaktorlarida
yakor o'zakka zait> bilan uriladi. Natijada kontaktlaming mexanik yemirihshi ko'proq bo'lib, ulaming xizmat davri o'zgarmas tok kontaktorlariga nisbatan ancha kam, ya’ni 1+7 min. ulanishga teng bo'ladi. Bu kontaktorlar 20+600 A tokka va 2+5 qutbga mo'ljallanib tayyorlanadi. Kontaktor qo'zg'atilgandan so'ng, kontaktlaming tutashish vaqti 0,05+0,1 s bo'ladi. O'zgarmas va o'zgaruvchan tok kontaktorlari kuchlanish 85 + 105% gacha o'zgarganda ham normal holda ishlashi lozim.