Reje: Kirisiw Tiykarǵı bólim 20 -jıllardıń modasi Koko Chanel ómirbayani

2.3 Chanel stili
“Adamlardıń Chanel moda haqqında sóylewleri maǵan jaqpaydı. Chanel – bul usıl haqqında. Moda modadan shıǵıp ketedi. Stil hesh qashan.
Koko Chanel
Chanel pútkil bir ásirden ótken erkinlik hám zamanagóylıq ideyaların ózinde jámlegenstilbolıp tabıladı. Onı oylap tabıw etken kisi onıń turmısı dawamında ańızǵa aylanıp, romanchilarni, kino dóretiwshilerin hám hátte muzıkachilarni yoshlantirgan. Koko atı menen ataqlı Gabrielle Chanel jáne onıń moda úyi… Búydewlerinshe, ol kesheyu kunduz islegen. Jańa modeller oǵan tushida da payda boldı. Ol uyg'onib, olardı qaǵazǵa chizdi. Hám tánepis qılıw usınıslarına ol sonday juwap berdi: « Meni hesh nárse dem alıw sıyaqlı sharshamaydi».
Ol hayallardan korsetni alıp tasladı, olarǵa qara reń berdi hám shashların kesdi, benuqson sızıqlar hám ideal parıqlardıń ayriqsha usılın jarattı – XX ásir áyeliniń usılı.
Kóbirek androgenik, sol waqıttaǵı er adamlar tárepinen jaratılǵan antifeministik moda menen salıstırǵanda, Chanel moda kóbirek hayallıq edi. Ol ájayıp náziklik sezimine iye edi. Bunnan tısqarı, qolaylıq qálewi. Itimal, bul onıń sırtqı kórinisi júdá androgenik ekenligi hám ol uyat bolıwdı qálemasligi menen baylanıslı. Ol elegant bolıwdı qáledi, lekin usı waqıtta qolay kiyimlerdi kiyiwdi qáledi. Qalǵan moda dizaynerlari sonda parvo qılıwmaǵan.
Ol kiyimlerdiń denege jaqsı sáykes keliwin, lekin júdá tar bolmaslıǵın qáledi, sol sebepli onıń modelleri sol dáwirdegi basqa dizaynerlarning modellerinen ayrıqsha bolıp esaplanıw, jelkelerde júdá anıq tikilgan hám beliga boslaw edi. Ol dizesinen tómen yubkalarni yoqtirardi, sebebi ol dizelerin shıraysız dep esaplardı. Ol úy hám mashina giltlerin qoyıw ushın qalta zárúr ekenligin de kórip shıqtı. Ol tekǵana stil hám náziklik sezimine, bálki ámeliylikke de iye edi.
“Hayallarǵa erkin háreket qılıw, ózin ózin ózi sheklenmaslik, kiygan kiyimine maslawmaslik qábiletin beriw júdá qıyın. Oylayman, mende sonday sıylıq bar”, — dedi Chanel.
Bul ájayıp hayal edi. Hámme odan qorqardi. Hátte joqarı jámiyettegi xanımlar da – olardıń barlıǵı Mademoiselle Chaneldan qorqıwdı hám qoyil qalıwdı. Ol dama zattı hám hámme zattı aytiwi múmkin edi – onıń xarakteri sonday edi.
Gabrielle Chanel óziniń professional turmısındaǵı dáslepki qádemlerin Moulin qalasında qoydı hám ol erda tigiwshilikti úyrendi. Hám 1903 jılda ol tigiwshi bolıp jumısqa kirdi. Dıyxan hayal hám kishi sawdagerdiń qızı, ol balalıǵıdanoq haqıyqıy mútajlikti bilar edi. Onasining óliminen keyin, ákesi 12 jaslı qızdı monastir turar jaysına tapsırdı, ol erda ol óspirimlik dáwirin ótkerdi. Biraq, 20 jasında ol jergilikli garnizonnan áskerlerdiń gezlesiwin qabıl etip, kafeda qosıq aytıp, basqa turmıs keshirdi. Tuwrı, ol tek ekewin bilar edi hám olardan birewiniń atınan – « Kokoni kim kórgen» - onıń laqapı payda bolǵan – Koko.
Chanelning rawajlanıwın hesh nárse toqtata almadı. Ol óziniń 5-cifrlı ataqlı parfyumini shıǵarganida onıń tabısı barlıq shegaralardan asıp ketti. Olar oǵan baylıq keltirdilar. Keyinirek Merilin Monro olardı keshesi ushın Chanel No5-ni « kiyganini» aytıp, jáne de ullılaydı.
Hám 1925 jılda kishkene qara krep-dechin kolekler payda bolıp, ol barlıq hayallar qálegen formaǵa aylanadı. Keyingi jılı Chanel tvidni taptı, odan pútkil kollektsiyalarni tikadi. Sonıń menen birge, ol Frantsiyanıń eń bay adamı – vestminster gertsogi menen jumıs baslaydı. Sonday etip, ol aqır-aqıbetde ǵıybat ústinindegi qaharmanǵa aylanadı.
Házirde Chanel modaler úyin basqarıp atırǵan Karl Lagerfeld sonday deydi: “Chanel ózin oylap tabıw etdi. Bul qashannan berli ájayıp tabilǵan zat. Hám ol birinshi stilist edi, bul sóz búgingi kúnde isletiletuǵın mániste. Ol Avstriyalıq formalardı kórdi – olar Chaneldan hayallar kostyumining tiykarın quradı. Óytkeni, onı oylap tabıw kerek edi! Eki tuymeli ko'ylagi menen er adamlar kostyumining ekvivalentin oylap tabıń! Bul ájayıp edi. Chanel jańalıqtı kórgen barlıq elementlerdi birlestirdi jáne onıń ushın zamanagóylıqtıń ańlatpası bolǵan jańa obrazdı jarattı. Hám keyinirek, 1970-jıllarda burjuaziyaning ramziga aylandı. Sebebi ol ele da bir mashqalaǵa dus keldi – ol mini yubkalarni moda rawajlanıwınıń elementi retinde tán almadı. Awa, bul onı páseytiwtirdi. Biraq ol 85 jasda edi… Sonday etip, onı keshirim múmkin.
Koko kóp jıllar dawamında forma kiyip júrdi – aldın pansioner, keyin satıwshı retinde. Bálki sol sebepli de ol barlıq hayallardı elegant hám ayriqsha tárzde kiyintirishni árman etken. Yamasa, itimal, onıń usılın tańlaw, ol tiykarınan saqlanǵan hayal bolǵan ómiriniń dáwirin belgilep qoyǵan hám ol hesh bolmaǵanda bay kelisiklilerden kiyimde parq qılajaq bolǵan, sol sebepli ol kishkene oqlangan shlyapalarni toldıratuǵın qattı kostyumlarni ábzal kórgen.
Hámmesi shama. Bir zat anıq – Chanel hayaldıń sırtqı kórinisiniń hálsiz táreplerin kúshli táreplerge aylandırıwı múmkin. Ol óziniń názikligi hám tegis ko'kragi menen ózin óltirmadi, bálki tar trikotaj kiyimlerin modaga kiritip, olardı standartqa aylantırdı. Bunnan tısqarı, qısqa shash túrmegi hám sarg'ish, ilgeri odobsiz dep esaplanǵan – bul « garkon» (ul) dıń ájayıp usılı. Dúnya olardı jańa usıl retinde qabıl etip, onıń artınan tákirarladi: “Moda tekǵana kiyim. Bul biziń pikirlerimiz, turmıs tárizimiz, átirapda júz bolıp atırǵan zatlar. Onıń koleklerinde tramvayning juwırıw taxtasında sekrew hám raqsga túsiw qolay. Onıń elegant bukli kostyumlari ǵarrı hayallarǵa da, óspirimlerge de muwapıqtı.
Salmaqli urıs jıllarında kóplegen Parijlıq modaistlar ózleriniń brokar kolekleri hám túyequs párlerin joǵatdılar. Bunıń ornına, Chanel olarǵa ápiwayı kóylek menen kesilgen bluzkalar hám dizege shekem tuwrı keletuǵın yubkalarni usınıs etdi, óziniń ápiwayı, lekin mudamı zamanagóy shkafi nusqaların. Parijlıqlar « Chanelning elegant ápiwayıligi» ni qızıǵıwshılıq menen qabıllawdı hám 50-jıllardıń baslarında Chanel usılın tán alǵan modachilarni qashannan berli pútkil Evropada kóriw múmkin edi. Ornatılǵan kostyum, yuzning yarımın qoplaydigan noz-nazlı háreket shlyapa, bálent óksheli ayaq kiyim – jası bolmaǵan elegant, ózine ısengen hám háwesli xanımdıń túsi. Chanel kiyimleri mudamı ayriqsha bolıp tabıladı.
Chanel usılınıń tiykarǵı qásiyetleri – háreket erkinshegi. Ol birinshi bolıp zattıń elegantlıǵı jáne onıń maksimal qolaylıǵı ortasında teń belgi qoydı. 20 -ásirdiń baslarında ol ózinde jámlegen ideyalar anıq revolyuciyalıq bolıp shıqtı : ol hayallardı qurtıwshı korsetlar, uzın bo'rtiq yubkalar, ekstravagant shlyapalar hám quramalı zergerlik buyımlarınan azat etdi. Formanıń salawatın aytıp otetuǵın hám kemshiliklerin jasıratuǵın ápiwayı, qatań, anıq sızıqlar buyra hám buyralardı almastırdı. Chanel artıqsha tolıq maǵlıwmatlar ornına hayallarǵa psixologiyalıq qolaylıqtı usınıs etedi, bul haqqında hesh bir dizayner odan aldın oylamaǵan. Ǵarrılıǵında bul onıń manikasiga aylandı, ol mudami nápesi astında g'o'ldiradigan ádet kórinisine kirdi: « Biz artıqsha zatlardı kesip taslawımız kerek. Sızıqtı buzatuǵın hesh nárse joq. « Ol Gollivud juldızların bir million dollarlıq shártnama ornına kiyintirishga usınıs etilgeninde, ol mazaq etdi: « Eshaklar hám tósdan ibarat Sent-Mishel tog'i».
Erkinlik, ápiwayılıq, qolaylıq hám náziklik – bul sózler hár qanday Chanel modeline tiyisli. Plitli yubkalar, hayallar shalbarları hám blazerlar – bulardıń barlıǵı házirde tanıs bolǵan kiyim elementleri Chanel tárepinen hayallar garderobiga kiritilgen.
Chanel uslubining o'ziga xos xususiyatlari:
• Liboslar va kostyumlarning silueti to'g'ri yoki yonma-yon, ustun shakli to'rtburchaklar. Erkak Coco ning mashhur ayolligi: benuqson kesilgan, qat'iy chiziqlar, hech qanday jingalaklar, flounces, frills.
• Kesilgan yenglar - o'rnatilgan, o'rta kenglik. Aynan shu variant qo'lning harakatiga to'sqinlik qilmaydi va yengni amaliy qiladi. Chanel ayollar bluzkasining manjetiga “yenglari shilinib turishi uchun” tugma tikdi.
• Kiyimga o'zgacha joziba bag'ishlovchi detallar - kichik yoqalar, qopqoqli cho'ntaklar va boshqalar.
• Oddiy kiyimlar uchun juda muhim bo'lgan pardozlash - bu shnur, quvur, ortiqcha oro bermay, katta tugmalar, lekin Chanelning o'ziga xos xususiyati bezakdagi ortiqcha narsalarning yo'qligi - bir, ikkita turdagi.
• Chanel kostyumining eng xarakterli jihati cho'ntaklar, tugmalar va hoshiyadir. Chegara sifatida turli xil dekorativ braidlar (oltin, kumush, jun, dantel), shnur, chekka, naqshli, qo'lda to'qish yoki pardozlash rangidagi chekka ishlatiladi. Chanel o'zining kurtkalari uchun tugmachalarni o'zi yaratdi - oltin, kumush, dekorativ qoplama vazifasini bajaradi. Kostyumda juda ko'p tugmalar bor, ular hamma joyda tikilgan: yon tomonda, cho'ntaklarda, yenglarning tirqishlarida kamida uchtasi. XX asrning 30-yillarida mashhur bo'lgan payetli ko'ylaklar ham Chanelning ijodidir.
• Tugatish umuman yo'q bo'lishi mumkin - asosiysi, nisbatlar saqlanib qoladi va uyg'unlik mavjud.
• Materiallar - trikotaj, tvid kabi tabiiy matolar. Diagilevning "Moviy ekspress" libosi uchun liboslar yaratib, Chanel o'zi ixtiro qilgan trikotajga pul tikdi va deyarli yutqazdi. Liboslar mashqida raqqosalar tizzalarida shilinib turgan leotardlarda ko'rishdi. U tikuvchilar bilan birga parda oldida qaychi bilan g'azablanardi. Natijada sahna libosida yangi so'z paydo bo'ladi.
• Ochiqlik darajasi o'rtacha (bo'yin, qo'llar, tizzalar ostidagi oyoqlar).
• Kiyimning beli tabiiy joyda.
• Modellar oddiy. "Chanelga ko'ra" hashamat - bu oddiylik va mutanosiblik hissi, inoyat, chiziqlar va shakllarning mukammalligi.
• Kostyumning uzunligi biroz yopiq tizzadan dalolat beradi. Bundan tashqari, Chanelning o'zi qat'iyat bilan bir uzunlikka sodiq qoldi.
• Chanel rang sxemasini uning muallifi eng yaxshi tasvirlagan: “Rang? Sizga mos keladigani." Biroq, uning asarlarida pastel ranglarning ustunligi, yumshoq ranglar, ammo yorqin qoplamalar sezilarli.
Chanel tómendegi uyqas kombinatsiyalardı usınıs etdi: ko'ylegi menen kóylek, bluzka hám ko'ylegi menen yubka, bluzka hám palto menen yubka. Keyinirek, bul ámeliy kombinatsiyalar shalbarlar qosılıwı menen bayıtılǵan – bulardıń barlıǵı Chanel kostyumi. Chanel kostyumi mudamı zamanagóy bolıp qaladı. Chanel birinshi kostyumlarni tek ózi ushın jarattı, bul onıń batır zatları qay jerde hám qanday kórinisin anıq kórsetip berdi. Ásterlardan waz keship, kesiklarni kiyim-kensheklashtirib, oyda sawlelendiriw etip bolmaytuǵın shúbereklerdi tańlap, ol trikotaj kardiganlar sıyaqlı jumsaq sırımaqlar yasadi. Revolyuciyalıq ideyalarǵa qaramay, Chanel júdá ámeliy edi. Isleytuǵın madamuzel óziniń universal kostyumini ofisga kiyiwi múmkin edi, sawda saparı ushın biymánilik hám keshte ekewi de oramalsha hám erin bo'yog'ini tós qaltasına salıp, kokteylga barıwdı. Olar 60 -jıllarda Chanelning original kostyumini jalǵanlastırıwǵa háreket qılıwdı. Biraq, Kokoning ózi buǵan júdá sadıq edi: « Maǵan eliklew paydasız, sebebi baribir meniń barlıq usıllarımdı kóshirip bolmaydı. Biraq eger meniń kostyumim kóshe tárepinen sevilgan hám qabıl etilgen bolsa, men haqıyqattan da óz usılımdı jarattım.
Aksessuarlar Chanel moda kontseptsiyasında úlken rol oynadı hám ulıwma usıldıń ulıwma belgili atributları bolıp, ol tımsalǵa aynalǵan :
Shlyapalar. Shlyapalar Chanel usılınıń ajıralmaytuǵın bólegi bolıp tabıladı. Olar er adamlar shlyapasiga uqsaydı – qatań hám ápiwayı.
Ayaq kiyimleri. Ayaq kiyimleri ápiwayı, quramalı hám oqlangan. Topig'i tómen. Bezatish retinde juqa yamasa keń kayışlar, sonıń menen birge ápiwayı forma daǵı júzimalar isletiliwi múmkin. Bul ápiwayılıqta tereń mánis bar: barmaqları keri bolǵan nasoslar tap kesilgen ko'ylagi hám dizege shekem bolǵan yubka sıyaqlı ayaqlardı uzaytıradı hám hayaldı jas hám jıldam etedi. Ayaqtı vizual túrde toraytiruvchi ashıq tabanı bolǵan qolay eki reńli ayaq kiyim ele da modada.
Sumkalar. Koko ziyreklilik hám ámeliylikti kórsetip, qızıl ásterli qara sumkalar yasaydi – « giltlerdi tabıw júdá ańsat». Tutqısh ornına shınjır hám logotipli qısqıshlı kviling sumkasi da Chanel tárepinen jaratılǵan
Zergerlik bezewleri. Úlken kostyum zergerlik buyımları, atap aytqanda, jasalma merwertler, sonıń menen birge, altın mudamı Chanel stilimenen birlestirilgen. Chaneldan azǵantay merwert arpa jetkilikli etedi – hám siz hár qanday zatda zamanagóy ko'rinasiz. “Haqıyqıy taqinchoqlar maǵan ǵarrı hayallardıń jıyrıqların yadǵa saladı. Bul tap bank sheklerinen jasalǵan galstuk taǵıwǵa uqsaydı”.
Chanelning túp ideyası qımbat bahalı taslar hám rinstones kombinatsiyası edi. 1932 jılda Faubourg Saint-Honore kóshesindegi ájayıp salonlarida Chanel óziniń birinshi zergerlik buyımları kompleksin usınıs etdi – Almazǵa maqtaw qosıǵı. Bul jaqtılıq hám sánatning haqıyqıy maqtaw qosıǵı edi: juldız jawınına hám jaqtı kometalarga aynalǵan qımbat bahalı taslardan jasalǵan sarqıramalar. Ol menen eń ataqlı zergerler islegen. Chanelning tiykarǵı professional sherigi onıń qımbat bahalı zergerlik buyımları avtorı Pol Irib edi. Onıń venetsiyada ǵayrıoddiy zergerlik buyımların jaratıwshısı Dyuk Fulko di verdura menen ushırasıwı bólek áhmiyetke iye edi. Ol menen birgelikte ol Malta xochi menen bezetilgen aq hám qara emaldagi ataqlı bileziklerdi, Oyanıw hám Barokko dáwirlerinen yoshlangan bir qatar qımbat bahalı buyımlardı jarattı. Biraq tek merwertler Mademoiselle Kokoning áyelligin, onıń tug'ma gózzallıq hám nafosat sezimin ashıp berdi.
Chanelning orta ásirler degi zergerlik kórkem ónerine bolǵan qızıǵıwshılıǵı, merwertlerdiń oqligi hám ullılıǵı anıq shaxlarsha gózzallıqtaǵı marjanlardı, úziklerdi hám pinlarni jaratılıwma alıp keldi. Ol gulli naǵıslardı (Chanel úyiniń ramziga aynalǵan ataqlı kamelya guli) hám mudamı da ulıwma domalaq bolmaǵan tábiy forma daǵı merwertlerdi usınıs etdi, bul ápiwayılıqtıń elegantlıǵın aytıp ótdi. 1971 jılda Mademoiselle opatınan keyin de uzaq waqıt dawamında zarhal shınjırlar menen almasinadigan merwertlerdiń uzın sabaqları moda bolıp qaldı.
Parij modasining tojsiz Malikasi bolǵan Chanel óz klientlerine taǵı bir neshe revolyuciyalıq ózgerislerdi usınıs etdi: keń tarqalǵan shalbarlar, qısqa shash túrmegi jáne onıń ataqlı « kishkene qara ko'ylagi», ótken zamanda – Parijlıq satıwshılardıń forması, házirde hár qanday modachining shkafi. Tolıq emes dep esaplanadı. Bul model – ápiwayı yarım sheńber galstukli hám uzın tar jeńli, yoqasiz, tuymesheler, torlar, búrmeler, buyralar, shetlersiz – ıqshamlıǵı menen ájayıp.
Buǵan deyin qara reń jarlılıq hám motam reńi esaplanǵan. Hayallar sebepsiz qara kiyim kiyiwge erlik eta almadılar. Chanel qara reńni ataqlı hám sánatli dep járiyaladı. Bes jıl dawamında ol tek qara reń islep shıǵardı jáne onıń « qarańǵı» kóylekleri burger sıyaqlı sotildi – kishkene aq jaǵalı hám manjetlari menen. Chanel menen aq hayallar pijamasi baslandı. Ulıwma alǵanda, ol er adamlardı « kelilagan», olardıń sırımaqları, galstukli bluzkalari, manjetlari hám bas kiyimlerin hayallar modasiga kirgizgen.
Biraq, Chanelning klassik koleklerı júdá ınjıq. Kishkene qara kóylektiń qattı sızıqları nomerdiń kemshiliklerin ańsatǵana ashıp beredi, dizediń ortasıǵa shekem bolǵan uzınlıq eń qáwipli esaplanadı hám jińishke bolıwı kerek bolǵan qara reń, benuqson forma hám terini talap etedi.
Kokoning orıs shahzodasi menen tanısıwı dúnyaǵa Chanelning orıs kolleksiyasini berdi. Ol ommaga óziniń oylap tapqanın – sables menen oralǵan paltosini usınıs etdi. Keyin Frantsiyada hesh kim bunı kiymagan. Jaǵa – awa, lekin bunday teriniń ásterlari úlken zat, tiykarınan revolyuciyalıq. Modeller qamar menen baylanısqan, naǵıs salınǵan jaǵa hám manjetli orıs kóylekleri sıyaqlı payda boldı – sap Rossiya. Tuwrı, bunday kóylek hayallar ushın mólsherlengen edi, onı Parij usılında tegis yubka menen kiyiw kerek edi. Dmitriyning garderobidan alınǵan bul kóylek oǵada jaqsı qabıllandıki, arnawlı keste tıgıw ustaxonasini shólkemlestiriw kerek edi.
Hám vestminster gertsogi menen bolǵan ishda Chanel ingliz usılın modaga alıp keledi. Tvid – Shotlandiya er iyeleriniń shúberegi – kostyum ushın materialǵa aylanadı. Koko kozok yasaydi, keyin Britaniya daǵı sportshılar arasında ataqlı bolıp, moda xanımdıń shkafiga kiredi hám ol menen zergerlik buyımların kiyiwdi usınıs etedi.

4.