Reje : Kompyuterlerdiń túrleri. Protsessor qurılması hám onıń maqseti 3

RAM logikalıq apparatı 
Operativ kirisiw yadı kletkalardan ibarat bolıp, olardıń hár biri óz adresine 
iye. Barlıq kateklerde birdey sanlı bıyt bar. Qońsılas kletkalar izbe-iz mánzillerge 
iye. Yad mánzilleri, maǵlıwmatlar sıyaqlı, ekilik nomerlerde ańlatpalanadı. 
Ádetde bir yacheykada 1 báyit maǵlıwmat ámeldegi (8 bıyt, 8 bıyt menen 
birdey) hám kirisiw múmkin bolǵan eń kishi maǵlıwmat birligi esaplanadı. Biraq, 
kóplegen jámáátler sózler dep atalǵan halda isleydi. Sóz - bul 4 yamasa 8 baytlı 
estelik maydanı (basqa variantlar da múmkin). 
 RAM túrleri 
Eki qıylı operativ yadtı ajıratıw ádetiy hol bolıp tabıladı: statikalıq (SRAM) 
hám dinamikalıq (DRAM). SRAM protsessorning kesh yadı retinde, DRAM bolsa 
kompyuterdiń operativ yadı retinde isletiledi. 
SRAM triggerlardan shólkemlesken. Triggerlar tek eki jaǵdayda bolıwı 
múmkin: " qosılǵan" yamasa " óshirilgan" (bitli saqlaw ). Trigger zaryadtı 
saqlamaydı, sol sebepli jaǵdaylar ortasında ótiw júdá tez. Biraq, tándarleyiciler 
jáne de quramalı jumıslap shıǵarıw texnikasın talap etedi. Bul anıq túrde apparattıń 
bahasında sawlelenedi. Ekinshiden, tranzistorlar toparı hám olar arasındaǵı 

---

baylanısıwlardan shólkemlesken tándar kóp jay iyeleydi (mikro dárejede), 
nátiyjede SRAM kútá úlken úskene esaplanadı. 
Ol erda hesh qanday flip-flop bar jılda DRAM hám bıyt bir tranzistor hám bir 
kondansatör járdeminde saqlanadı. Bul arzanlaw hám ıqsham bolıp shıǵadı. Biraq, 
kondensatorlar zaryadtı saqlaydı hám zaryadlaw -túsiriw procesi flip-flopni 
almastırıwdan uzaǵıraq. Nátiyjede DRAM astelew isleydi. Ekinshi kemshilik - bul 
kondansatkichlarning óz-ózinen túsiwi. Zaryadtı ustap turıw ushın ol úzliksiz túrde 
jańalanadı, bul qosımsha waqtın aladı. 
RAM modulı túri 
Sırtqı tárepden, jeke kompyuterdiń operativ yadı basılǵan elektron plata daǵı 
mikrosxemalar (8 yamasa 16 ) modulı bolıp tabıladı. Modul anakartdagi arnawlı 
jalǵawshına kiritilgen. 
Jeke kompyuterler ushın RAM modulları dizayni boyınsha SIMM (bir 
tárepleme pinout) hám DIMM (óz-ara pinout) ga bólinedi. DIMM-dıń maǵlıwmat 
uzatıw tezligi SIMMga qaraǵanda tezirek. Házirgi waqıtta DIMM-lar tiykarınan 
islep shıǵarılıp atır. 
RAMning tiykarǵı xarakteristikaları - bul informaciya kólemi hám islewi. 
Búgingi kúnde operativ yad kólemi gigabaytda kórsetilgen.