Rejasi 1-Mavzu: «Xalqaro gumanitar huquq fanining maqsad va vazifasi». 1-Mashg‘ ulot

Xalqaro gumanitar huquq – qurolli mojarolar davrida qo‘llaniladigan va harbiy harakatlarda ishtirok etmaydigan shaxslar hamda qurolli harakatlarda qatnashishni to‘xtatgan shaxslar (ya’ni, qurolli kuchlarning yarador va bemorlari hamda harbiy asirlar) bilan munosabatlarga doir me’yorlar tizimidir. Xalqaro gumanitar huquq tarkibida qurollarning ayrim turlaridan foydalanish va urush olib borish usulini tanlashga oid me’yorlar ham mavjud.
-Xalqaro gumanitar huquq hujjatlari jahonda eng ko‘p ratifikatsiya qilingan xalqaro shartnomalar bo‘lib, 191 davlat 1949 yilgi Jeneva konventsiyalari ishtirokchisi va 150 dan ortiq davlat esa 1977 yilgi ularga Qo‘shimcha protokollar ishtirokchisi hisoblanadi.
Olimlar o‘rtasida uning mazmuni borasida ham yakdillik mavjud emas.
Eng ko‘p tarqalgan atamalar quyidagilar: -«Urush huquqi» (F. Berber), «Urushuvchi tomonlar zimmasiga xalqaro huquq dushmanni bostirish vositalarini qo‘llash borasida yuklaydigan huquqiy cheklovlar», “Halqaro harbiy huquq” (E. Bart), «Harbiy asirlar, yaradorlar va tinch aholi chekadigan azob-uqubatlarni minimumga» olib keluvchi huquq, L.Oppengeym uni «urush olib borishga tegishli xalqaro huquq me’yorlari» sifatida tushunadi.
"Nahotki urush vaqtida yaradorlarga yordam ko‘rsatuvchi yoki g‘amxo‘rlik ko‘rsatishni tashkil qiluvchi ixtiyoriy jamiyatlar tuzish mumkin emas?..." Anri Dyunan (1828-1910):
"Turli millatlarning harbiy boshliqlari to‘planganlarida... ular bunday yig‘ ilishlardan qandaydir xalqaro, jinoiy yoki majburiy qoidalar ishlab chiqish uchun foydalansalar bo‘lmaydimi? Tasdiqlangach va qabul qilingach esa ular turli mamlakatlarda yaradorlarga yordam berish Jamiyatlarining asosi bo‘lib xizmat qilar edi..."
Insonlarning zo‘ravonlikni cheklash, mehr-shafqatga shaylik, yarador jangchilarga yordam ko‘rsatish, asirlarning qismatini yengillashtirish va jangda halok bo‘lganlarga nisbatan hurmat bajo keltirishga bo‘lgan azaliy intilishlarini tasdiqlovchi dalillar saqlanib qolgan.
Insonparvarlik g‘ oyalarining vujudga kelishi va xalqaro gumanitar huquq shakllanishining butun murakkabligini tasavvur qilish uchun ba’zi tarixiy misollarga murojaat qilamiz. Xalqaro huquq, shu jumladan xalqaro gumanitar huquqining mohiyatini tushunib yetish, imkoniyatlarini aniqlash, samaradorligini oshirish va istiqbolini bilish uchun o‘tmishni o‘rganish zarur.