Режа: Ўзбекистонда бозор муносабатларига ўтишнинг дастлабки давридаги иқтисодий ҳаёт

Мамлакатимизда қисқа муддатда 161 та йирик саноат объекти ишга туширилди.

2017 йилда барқарор иқтисодий ўсиш суръатлари 5,5 фоизни ташкил этди, экспорт ҳажми қарийб 15 фоизга кўпайди.Ташқи савдо айланмасининг ижобий сальдоси 854 миллион долларга етди.

2017 йилда 12 та эркин иқтисодий ва 45 та саноат зонаси фаолияти йўлга қўйилди.

2017 йилда янги саноат корхоналарини қуриш, хизмат кўрсатиш объетларини ишга тушириш, кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш ҳисобидан 336 мингдан зиёд янги иш ўринлари ташкил этилди.

Ўзбекистон Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномасидан, 2017 й., 22-декабрь.

• 
  

Иқтисодиётнинг реал секторлари кўрсаткичлари ҳар йили ўсиб бормоқда, янги иш ўринлари яратилмоқда ва аҳолининг даромадлари ўсмоқда. Экспорт тузилмасининг 70 фоиздан ортиғи юқори қўшимча қийматга эга маҳсулотлардир. Ҳар йили давлат бюджети маблағларининг 50 фоиздан ортиғи ижтимоий соҳага йўналтирилмоқда, бу эса унинг мустаҳкамланишига, инсон капиталининг ривожланишига, жумладан, таълим соҳасини янада такомиллаштиришга, янги замонавий ўқув муассасаларини қуришга ёрдам берди. МДҲ мамлакатлари орасида Ўзбекистон 1996 йилда биринчилардан бўлиб, ишлаб чиқаришнинг пасайишини енгиб ўтди ва барқарор иқтисодий ривожланиш йўлига чиқди. 2004 йилдан бери мамлакат иқтисодиёти йилига камида 7 фоиз ўсди ва 2005 йилдан бошлаб республика бюджети профицит билан ижро этилди. Шундай қилиб, мустақиллик йилларида Ўзбекистон иқтисодиёт таркибини тубдан қайта қуришга муваффақ бўлди.
2008 йилда бошланган глобал молиявий-иқтисодий инқироз муносабати билан унга қарши курашиш бўйича дастурий чора-тадбирлар кўрилди. Узоқ келажакда миллий манфаатларга эришишни ўз олдига мақсад қилиб қўйган мамлакатни ислоҳ қилиш ва янгилаш модели, бошиданоқ, шок терапияси усулларини, бозор иқтисодиётининг ўзини ўзи бошқариш концепциясини рад этди.
Ҳукумат томонидан 2009-2012 йилларга мўлжалланиб қабул қилинган инқирозга қарши чоралар комплексининг пухта ўйланганлиги ва ўз вақтида қабул қилиниши глобал инқироз таъсирини юмшатиш ва бартараф этишда катта аҳамиятга эга эди. Мазкур дастур молия-иқтисодий, бюджет, банк-кредит тизимларининг барқарор ва узлуксиз ишлашини, корхоналарга, иқтисодиётнинг реал секторларига ёрдам бериш ва мамлакат аҳолисини ижтимоий қўллаб-қувватлашга қаратилган чора-тадбирларни таъминлади.
Ўзбекистонда инқирозга қарши тадбирлар сифатида хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнес соҳасининг барқарор ривожланишини таъминлаш ва қўллаб-қувватлаш чоралари кўрилмоқда. Тадбиркорлик субектларининг солиқ юкини янада камайтириш, кичик ва ўрта бизнес учун ягона солиқ тўлови ставкаларини 10 фоиздан 7 фоизгача, 2011 йилдан эса 6 фоизгача камайтириш бўйича кўрилган чора-тадбирлар кўлами яхшиланган ҳолда шахсий даромад солиғи ставкалари камайтирилди. Ҳисоб-китоблар хусусий тадбиркорлик ва кичик бизнесни ривожлантириш учун рағбат яратди. Натижада, 2008 йилда кичик бизнес корхоналари томонидан ишлаб чиқарилган саноат маҳсулотлари ҳажми қарийб 22 фоизга ўсди. Кичик бизнеснинг Ўзбекистон ялпи ички маҳсулотидаги улуши 2007 йилдаги 45,5 фоиздан 2008 йилда 48,2 фоизгача ўсди. Ушбу соҳада меҳнатга лаёқатли ёшдаги аҳолининг 76 фоиздан ортиғи банд бўлди. Жаҳон молиявий-иқтисодий инқирозининг жиддий таъсирига қарамай, Ўзбекистон дунёда камдан-кам иқтисодий ўсиш суръатларини сақлаб келаётган кам сонли давлатлардан бирига айланди. Шундай қилиб, 2008 ва 2009 йилларда Ўзбекистон иқтисодиётининг ялпи ўсиш суръатлари 9,0 ва 8,1 фоизни ташкил этди.
Ўзбекистоннинг инқирозга қарши чораларни амалга оширишда эришган ютуқлари Халқаро валюта жамғармаси, Жаҳон банки, Осиё тараққиёт банки сингари нуфузли халқаро молиявий-иқтисодий институтлар томонидан эътироф этилди.
И.А.Каримов Ўзбекистоннинг 2013 йилдаги ижтимоий-иқтисодий ривожланишининг асосий натижаларини сарҳисоб қилиб, юқори иқтисодий ўсиш, макроиқтисодий мувозанат, иқтисодиётни модернизация ва диверсификация қилиш бўйича олиб борилаётган ишларни давом эттириш зарурлигини таъкидлади. 2013 йилда мамлакат ялпи ички маҳсулоти 8 фоизга, саноат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 8,8 фоизга, қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари етиштириш 6,8 фоизга, чакана савдо айланмаси 14,8 фоизга ўсди. Инфляция даражаси 6,8 фоиздан ошмади. Давлатнинг ташқи қарзи ялпи ички маҳсулотнинг 17 фоизини ва экспорт ҳажмининг қарийб 60 фоизини ташкил этди. 2013 йилда экспортнинг ўсиши 10,9 фоизни ташкил этди. Ташқи савдо айланмасидаги ижобий салдо 1,3 миллиард долларни ташкил этди. Мамлакатнинг олтин-валюта захиралари 2 фоизга ошди. 2013 йилда экспорт ҳажмининг 72 фоиздан ортиғи хом ашё бўлмаган товарлар ҳиссасига тўғри келди. 450 дан ортиқ янги корхоналар экспорт фаолиятига жалб этилди.
2013 йилда қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари ишлаб чиқариш ҳажми 2,3 баравар ошди. 7,8 миллион тонна дон, 8,4 миллион тонна сабзавот, 3 миллион 36 минг тоннадан ортиқ пахта йиғиб олинди.
Алоқа ва транспорт соҳасини ривожлантириш иқтисодий фаолиятнинг устувор йўналишлари сифатида белгиланди. Транспорт тизимлари ва телекоммуникациялар инфратузилмаси янгиланди, бу халқаро тизимга интеграциялашув учун шароит яратиб, жаҳон бозорларига чиқишнинг энг қисқа йўлни таъминлади.
Республикада транзит салоҳиятини янада ривожлантириш ва ошириш учун барча шароитлар яратилган. Мамлакатимизда янги темир йўллар ва автомобиль йўллари қурилмоқда, магистрал транзит темир йўллари ва халқаро аҳамиятга молик автомобиль йўллари реконструкция қилинмоқда ва электрлаштирилмоқда, халқаро аэропортлар реконструкция қилинмоқда, ихтисослаштирилган халқаро транспорт терминаллари яратилмоқда.
Темир йўл станциялари замонавий қиёфага эга бўлиб бормоқда. Қамчиқ довони орқали қурилиб ишга туширилган ерости туннели Фарғона водийсини мамлакатнинг бошқа минтақалари билан боғлайдиган бўлди. Навоий-Учқудуқ-Мискин-Султон Увай-Нукус темир йўли ва Амударё орқали автомобиль ва темир йўллар орқали ўтадиган кўприкнинг қурилиши нафақат Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилояти аҳолиси учун қулайликлар яратди, балки транзит вақтлари ва тегишли харажатларни камайтирди. Тошгузар-Бойсун-Қумқўрғон темир йўлининг фойдаланишга топширилиши Афғонистон, Покистон ва Ҳиндистон орқали Ҳинд океани портларига чиқиш имконини берди. Янги Тошгузар-Бойсун-Қумқўрғон темир йўлининг ишга туширилиши нафақат Қашқадарё ва Сурхондарё вилоятларида кўплаб соҳаларни, транспорт хизматларини ривожлантириш учун қулай шароит яратди, балки бутун иқтисодиёт самарадорлигини оширди, республиканинг суверенитети ва мустақиллигини мустаҳкамлади.
2013 йилда Ғузор-Бухоро-Нукус-Бейнеу автомагистралининг тўрт қаторли цемент-бетон қопламаси, Қамчиқ довони орқали Тошкент-Ўш йўлининг 18 километрлик тўрт қаторли асфалтбетон қопламаси, Тошкент-Ўш йўлининг 15 километрлик қисмини қуриш ишлари якунланди. Қўқон- Мароқанд - Қарши - Термиз темир йўл участкаларини электрлаштириш ишлари олиб борилди. Ўзбекистоннинг марказий қисмини Фарғона водийси вилоятлари билан боғлайдиган янги электрлаштирилган Ангрен-Поп темир йўли қурилиши бошланди.
Республикадаги энг йирик компаниялардан бири - "Ўзбекистон темир йўллари" ДАТК Осиё тараққиёт банки, Япония халқаро ҳамкорлик агентлиги ва бошқа ташкилотлар билан бизнес шериклик алоқаларига эга. "Ўзбекистон ҳаво йўллари" миллий авиакомпанияси МДҲнинг этакчи авиакомпанияларидан бири бўлиб, яхши жиҳозланган базага ва халқаро стандартлар ва тартибларга мувофиқ сертификатланган парвоз ва муҳандислик ходимларига эга. Янги маршрутларни ўзлаштирган республиканинг ҳаво транспорти операторлари Ўзбекистонни дунёнинг ривожланган мамлакатлари билан боғламоқда. Самарқанд, Бухоро, Урганч, Тошкентдаги аэропортлар реконструкция қилинди, бу дунёнинг этакчи авиакомпанияларидан самолётларни қабул қилиш имконини беради. Ғарб ишлаб чиқарувчиларининг самолётларига техник хизмат кўрсатиш марказининг биринчи босқичини якунланиши халқаро авиакомпанияларнинг самолётларини қабул қилиш ва уларга техник хизмат кўрсатиш билан шуғулланади. Сўнгги йилларда Ғарбда ишлаб чиқарилган 16 та Боинг-767 ва 757, А-310, Ил-114-100 самолётлари сотиб олинди. РЖ-85 самолётлари маҳаллий авиакомпанияларда парвозларни амалга оширмоқда.
2008 йил 2 декабрда Ўзбекистон Республикаси Президентининг "Навоий вилоятида эркин индустриал-иқтисодий зонани ташкил этиш тўғрисида" ги Фармони қабул қилинди, унга кўра, махсус божхона, валюта ва солиқ режими, эркин индустриал-иқтисодий зонага кириш, қолиш ва ундан чиқишнинг соддалаштирилган тартиби таъминланадиган, шунингдек, фуқаролар томонидан унинг ҳудудида меҳнат фаолиятини амалга ошириш учун рухсат олиш, бу албатта, транспорт ва алоқани ривожлантириш учун янги қадамларни белгилаб берди. 2009-2010 йилларда Навоий аэропорти базасида халқаро транспортнинг интермодал марказини барпо этиш бўйича катта ишлар амалга оширилди, бу ерда 10 та замонавий корхона фаолият кўрсатмоқда.
"Навоий" ЭИИЗнинг ташкил этилиши натижасида 19 та инвестиция лойиҳалари бўйича умумий қиймати 100 миллион АҚШ долларидан ортиқ бўлган ишлаб чиқариш объектлари фойдаланишга топширилди. 2013 йилда зона корхоналари томонидан 100 миллиард сўмликдан ортиқ маҳсулот ишлаб чиқарилиб, ўтган йилга нисбатан кўрсаткич 25,8 фоизга ўсди.
Ангренда Халқаро логистика маркази ишга туширилди, у республика вилоятлари ва Фарғона водийси вилоятлари ўртасида йил давомида кафолатли транспорт алоқасини таъминлайди. "Ангрен" ЭИИЗ ҳудудида умумий қиймати қарийб 44 миллион АҚШ долларига тенг 5 та лойиҳа бўйича энергия тежайдиган диодли лампалар, мис қувурлар ва бошқалар ишлаб чиқариш йўлга қўйилди.
2013 йил март ойида "Жиззах" махсус саноат зонаси ташкил этилди, у ерда хорижий сармоядорлар ёрдамида мобил телефонлар, қурилиш материаллари ва бошқа маҳсулотлар ишлаб чиқариш йўлга қўйилди.
Иқтисодий ислоҳотларнинг 20 йили давомида мамлакатни янада ривожлантириш ва ободонлаштириш учун пойдевор қўйилди. Мамлакатнинг иқтисодий мустақиллиги иқтисодиётнинг етакчи тармоқларини, бюджетнинг мувозанатланганлигини ва ташқи савдо балансининг ижобий салдосини ўз ичига олган иқтисодий ўсишнинг изчил ва юқори суръатлари билан таъминлади.