Reja: Yozma manbalarni tavsif usuli va ularni talabalarga tushuntirish. Kodikologik ma’lumotlar. Asar muallifi va uning davri. Asarning tarkibi va mazmuni tahlili Yozma manbalarni talabalarga tushuntirishning bir necha prinsipi mavjud

Kodikologik ma’lumot
Kodikologik ma’lumot yoki tashlil deganda yozma manba, uning muallifining nomlari va noyob qilyozmalar ti\risidagi ma’lumotlarni bayon etish tushuniladi. Bunday ma’lumotlar 5 dan 9 gacha bilishi mumkin. (Bundan ortiqcha ma’lumot talabani e’tiborini susaytirishi mumkin). Bular kodikologik yoki qilyozma ti\risidagi ma’lumotlar shisoblanadi. Kodikologiya sizi lotincha ñodex-kodeksdan olinga bilib qilyozma kitobning iziga xos xususiyatlarini anglatadi.
Kodikologik ma’lumotlar asar nomidan tashqari yana quyidagilardan iboratdir:

1. 
   Muallifning nomi (shayot yillari);
   
2. 
   Asarning yaratilgan vaqti;
   
3. 
   Qo’lyozmaning tartib raqami va saqlanayotgan joyi;
   
4. 
   Eng qadimgi qilyozmaning yaratilgan vaqti va joyi;
   
5. 
   Qo’lyozmaning varaqlar soni va ilchami.
   

Ularning ayrimlarini B.A.Ashmedov manbaning tashqi belgilari-qilyozma muqovasi, qo\ozi va xatidan tashqari asarning yozilgan vaqti, joyi, muallifi, yozilish sabablari, asar yozilgan vaqtdagi ijtimoiy-siyosiy mushit, deb tushuntiradi.
Bular qilyozma asar ti\risidagi eng ixcham kodikologik ma’lumot shisoblanadi.
Pedagog irganilayotgan manbaning ilmiy ashamiyatidan kelib chiqib, yana quydagi qishimcha ma’lumotlar bilan tildirish mumkin va ularni qilyozma asar ti\risidagi batafsil ma’lumotlar deb atashimiz mumkin.
Ular quyidagilardir:

1. 
   Shattotning nomi va xat turi;
   
2. 
   Qo’lyozmaning kichirilgan joyi;
   
3. 
   Paleografik xususiyatlari (siyoshi, qo\ozi va qilyozmaning iziga xos xususiyatlari);
   
4. 
   Qo’lyozma xotimasi-kalofon.
   

Pedagog-mutaxasis iz bilim saviyasiga kira va ixtiyori bilan bu ma’lumotlarning barchasini yoki ulardan ayrimlarini tanlab talabalarga tushuntirishi mumkin. Singgi tadqiqotlar shuni kirsatadiki, bir manba, qilyozma kitob, bitik ti\risida 60 dan ziyod texnik, kodikologik ma’lumot mavjud. Albatta bularning aksariyati faqat sof ilmiy akademik tadqiqotlarda istifoda etiladi.
Oliy ta’lim tizimining birinchi bosqichi uchun asar ti\risidagi 9 ta eslatilgan kodikologik ma’lumotlarni kifoya deb iylaymiz.