Режа Узлўқсиз таълим тизимининг мазмуни ва тамойиллари

1-мавзу: Ўзбекистондаги узлўқсиз таълим тизими.
Режа
1. Узлўқсиз таълим тизимининг мазмуни ва тамойиллари.
2. Узлўқсиз таълим тизимининг янги - ўзбек модели.
3. Касб таълими ўқитувчиси шахсига куйиладиган талаблар.


Узлўқсиз таълим тизимининг мазмуни ва тамойиллари
Узлўқсиз таълим тизимининг фаолият кўрсатиш тамойиллари куйидагилардан иборат:

• 
  таълимнинг устуворлиги - таълим тараккиётининг биринчи навбатлилик характери, жамиятнинг таълимга, илмга, акл-заковат ва идрокка бўлган янги муносабати;
  
• 
  таълимнинг демократиялашуви - таълим ва ўқитиш услубларини танлашда ўқув юртларининг автоном бўлиши; таълимни бошқарувнинг давлат-жамоатчилик тизимига ўтиши - бунда шахс, жамият ва давлат тенг хуқуқли субъект бўлади.
  
• 
  таълимни инсонийлаштириш - одамнинг энг юкори ижтимоий кадрият эканлигини тасдиклаш, шахснинг кобилиятларини очиш ва турлича таълимга бўлган эхтиёжларини кондириш; умуминсоний кадриятларни устуворлиги, атроф мухит билан инсон муносабатларининг уйгунлашувини таъминлаш;
  
• 
  таьлимни инсонпарварлаштириш - ўкувчиларда юкори маданият, юксак маънавият, дунёвий фикрлаш ва табиатнинг бир бутунлилигини шакллантириш;
  
• 
  таълимнинг миллийлиги - таълимнинг халк удум маросимлари, миллий тарихи билан хамоханг бирликда бўлиши; Ўзбекигтон халкларининг маданиятини саклаш ва бойитиш, бошка халкларнинг маданияти ва тарихига хурмат; таълимни миллий тараккиётнинг энг мухим воситаси деб тан олиниши;
  
• 
  ўкув-тарбиянинг ажралмас биргалига, бу бирликнинг хар томонлама ривожланган ва етўқ шахснинг шаклланиш жараёнига бўйсундирилганлиги;
  
• 
  таълимнинг кўп боскичлилиги - таълим боскичларининг кетма-кетлиги ва узвийлиги: навбатдагиси олдииги боскич таълими негизида давом эттирилиши, таълим шаклини, ўкув-тарбия муассасларини (шунингдек нодавлаг ўкув юртларини) танлашга кенг
  имкониятлар яратилиши, шахснинг кобилияти ва
  хохишларига мос келадиган ўкув-тарбия шаклларининг
  мавжудлиги, ўкув-тарбия жараёнини индивидуаллаштириш
  ва табакалаштириш;
  
• 
  оммавий таълимни элитар таълим билан хамма боскичларда биргаликда олиб борилиши, иктидорли ва истеъдодли ёшларни танлаб олиш, фундаментал билимлар ва таълимнинг юкори боскичларида махсус билимларни кетма - кетликда олиш учун шарт-шароитларнинг яратилиши; шу билан бирга ривожланган хорижий мамлакатларнинг етакчи ўкув юртларида билим олишга шароитлар яратилганлиги;
  
• 
  таълимнинг узлўқсизлиги – умумтаълим ва профессионал тайёргарликнинг доимо янгиланиб ва чуқурлаштириб турилиши, ўкув-тарбиянинг кетма-кетлилигига эришиш, фаоллик кўрсатаётган кадрларнинг замонавий технологиялар асосида касбкорлик махоратини ошириш.
  

Узлўқсиз таълим тизимининг янги - ўзбек модели куйидаги тузилмалардан иборат:
Умумий таълим:

• 
  мактабгача таълим;
  
• 
  бошлангич таълим ( I - IV синфлар);
  
• 
  умумий ўрта таълим ( I - IX синфлар);
  
• 
  уч йиллик ўрта махсус ва касб-хунар таълим.
  Умумий таълим тизимида ўкитиш олти- етти ёшдан бошланади.
  

Умумий таълим мажбурий хисобланади.
Мактабдан ташкари таълим узлўқсиз таълимнинг ажралмас кисми хисобланади ва у ўкувчи-ёшларнинг истеъдоди ва кобилиятини ўстиришга, уларнинг истак-кизикишларини кондиришга йўналтирилгандир.
Олий таълим, одатда, ўн саккиз ёшдан бошланади ва ўкиш муддати таълим давлат стандартлари доирасида камида тўрт йил давом этади. Олий таълим бакалавриат ва магистратурада ўкишдан иборатдир.
Олий мактабдан кейинги таълим жамиятнинг илмий ва илмий-педагогик кадрларга бўлган эхтиёжларини кондиришга йўналтирилган. Олий мактабдан кейинги таълим олий ўкув юртлари ва илмий-тадкикот муассасаларида (аспирантура, адъюнктура, докторантура ва х.к.) амалга оширилади.