Режа: Қурилиш материалларининг аҳамияти. Қурилиш материалларининг турлари. Қурилиш материалларининг асосий хоссалари. Сув хўжалиги қурилишида қурилиш материалларининг аҳамияти

ҚМБ ишлаб чиқаришда Ўзбекистон хом ашё базасини худудлар кесимида жойлашиши

Режа:
1. Қурилиш материалларининг аҳамияти.
2. Қурилиш материалларининг турлари.
3. Қурилиш материалларининг асосий хоссалари.
Сув хўжалиги қурилишида қурилиш материалларининг аҳамияти
Қурилиш материаллари саноати халқ хўжалигининг етакчи тармоқларидан бири ҳисобланади. Юкори даражада ривожланган уй жой, саноат, сув хўжалиги, маданий-маиший, транспорт қурилиши учун куп миқдорда қурилиш материаллари керак бўлади.
Бозор иқтисодиёти шароитида қурилиш материаллари саноати олдида ҳам муҳим вазифлар турибди. Биринчи навбатда самарали қурилиш материаллари ишлаб чиқаришни ривожлантириш зарур. Қурилиш материаллари ишлаб чиқаришда иккиламчи хом ашёлар, бошқа тармоқларнинг чиқиндиларидан кенг фойдаланиш, қурилиш материалларининг турларини кўпайтириш, сифатини ошириш керак бўлади. Қурилиш материалларининг хилма-хил хоссаларини, уларнинг турли мухандислик коенструкцияларида ишлаш шароитини билган мутахассисларгина қурилиш материалларини самарали ишлатишлари мумкин. Шунинг учун хам “Қурилиш материаллари” курси “Гидроинженерия” йуналиши бўйича техник-бакалаврлар тайёрлаш тизимида умум-касб фанларидан бири ҳисобланади. Бундан ташкари, ушбу курсдан олинган билимлар қатор мутахассислик фанларини ўзлаштиришга ёрдам беради (мухандислик конструкциялари, замин ва пойдеворлар, гидротехник иншоотлар, материаллар қаршилиги ва бошқалар).
Қурилиш материалларининг турлари
Бинолар ва иншоотлар вазифаси ҳамда улардан фойдаланиш шароитларидаги фарклар туфайли қурилиш материалларига қўйиладиган талаблар турли-туман, хиллари эса жуда кенг бўлади.
Қурилиш материаллари келиб чиқишига караб табиий ва сунъий бўлади.
Қурилиш материалларини ўрганиши осонлаштириш учун, уларни ишлаб чиқариш технологияси ва хом ашё турига кўра гуруҳларга ажратиш қабул қилинган.
Шундай қилиб, улар қуйидаги гуруҳларга бўлинади:
- табиий тош материаллари;
- керамик материаллар;
- боғловчи моддалар;
- металлар;
- ёгоч материаллар;
- полимер материаллар;
- бетонлар ва темир-бетон;
- куйдирилмасдан олинадиган суҳний тош материаллар;
- пардозлаш материаллари;
- сув ўтказмайдиган материаллар;
- иссиқ-совуқни ўтказмайдиган материаллар.
Кўпчилик қурилиш материаллари катта ҳажмга ва ўртача зичликга эга. Бу эса заводдан ёки карғердан қурилиш майдонига кел тириш харажатларни ошишига сабаб бўлади. Айрим араон қурилиш материалларининг транспорт харажатлари уларнинг нархидан хам ошиб кетиши мумкин. Шунинг учун қурилиш харажатларини камайтириш мақсадида қурувчилар иложи борича шундай материалларни ишлатишга харакат қилишлари керакки, улар қурилиш бўлиши керак. Бундай материаллар маҳаллий материаллар дейилади ва уларга биринчи навбатда қум, шағалтош, гравий, оҳак, табиий тошлар, тишт ва бошқалар киради.