Reja: Uch fazali o’zgaruvchan tok, uning avfzalliklari va manbaalari

P_B=I_B U_B sos_B
P_S=I_S U_S sos_S
P_N=P_A+P_B+P_S
Simmetrik tizim uchun P_N=3Pf

Uch fazali tizimni reaktiv quvvatlari (BAP, kBAP) Q_A=I_A U_A sin_A

Q_B=I_B U_B sin_B
Q_S=I_S U_S sin_S
Q_N=Q_A +Q_B +Q_S
Simmetrik tizim uchun Q_N=3Q_f

Uch fazali sistemada tula kuvvat (VA, KVAR) S_A=I_AU_A

S_B=I_B U_B
S_S=I_S U_S
S_N=S_A +S_B +S_S
Simmetrik tizim uchun S_N=3S_F



A A

B V
S S

N


7.5-rasm. Uch fazali sistemalarda quvvatni o’lchash. a) simmetrik; b) nosimmetrik rejim uchun.
Uch fazali elektr energiya tizimi o’ta samaradorligi yuqori bo’lgan energiyatizimitarkibini tashkil etadi. Ishlashga qulay hamda bir vaqtni o’zida uch fazali va bir fazali elektr energiya iste’molchilarini ishlatish imkoniyatini beradi.

7.5 Uch fazali zanjirlarda simmetrik va nosimmetrik ish rejimlar. Neytral simi.

Umuman olganda ish rejimlari elektr zanjirlari uchun quyidagicha bo’ladi.
1.Nominal (normal) rejim barcha elektr qurilmalarining ishlab chiqaruvchi zavodlar tomonidan ko’rsatilgan nominal tok -I _nom nominal kuchlanish - U _nom va nominal quvvat-R_nom bilan ishlashidir. Elektr qurilmasining nominal parametrlari, odatda uning pasportida ko’rsatilgan bo’ladi. Elektr zanjirlari ham nominal yuklansa shu rejimda ishlayotgan bo’ladi.
2.Salt ishlash rejimi - deganda tashqi zanjir manbaadan ajratilgan va uni qarshiligi amalda cheksizga teng bo’lib (R=) zanjirdan tok o’tmagandagi (I=0) holat tushuniladi. Bu holatda tizim xech qanday ish bajarmaydi.
3.Qisqa tutashuv rejimi deb, qismalaridagi kuchlanishi bo’lgan zanjir yoki zan-jir elementlarining qarshiliklarsiz o’zaro ulanib qolishiga aytiladi. Elektr qurilmalari uchun qisqa tutashuv rejimi salbiy holat hisoblanadi. Elektr quril-malarini qisqa tutashuv toklaridan ximoyalash uchun zanjirni shikastlangan joyi ni tarmoqdan avtomatik ravishda uzib quyadigan ximoya qurilmalari qo’llaniladi.
Uch fazali tizimlarda iste’molchilar yuklamasi xar bir fazalarda bir xil bo’l sa bu simmetrik rejim deb ataladi, fazalardagi yuklanish qiymatlarini biri boshqasidan farq qilsa nosimmetrik ish rejimi deyiladi.
Uch fazali (sinusoidal) tok zanjirida elektr energiyasining iste’molchilari uch fazali manbaaga “yulduz” yoki “uchburchak” sxema bo’yicha biriktiriladi. 3 fazali tok manbayiga iste’molchilarni qanday ulanishi ularning xar qaysi fazalarining qarshiliklarini qanday miqdordagi nominal kuchlanishga mo’ljallanganligiga bog’-lik. Iste’molchilari “yulduz” sxemada ulanganda Z_a, Z_v, Z_s faza qarshiliklari bosh uchlari A, B, S manbaadan kelayotgan liniya simiga, oxirgi uchlari esa neytral nuqta 0’ ga ulanadi. Bu erdan neyral simi ulanib tizimga qo’shiladi. Chunki u quyidagicha ahamiyatga ega: a) 220 V kuchlanish olish uchun zarur, b) fazalar orasidagi toklar miq dorini iloji boricha neytrallaydi. Uch fazali sistema EYUKlarini oniy qiymatla ri miqdor jihatidan bir-biriga teng bo’lib, faza jihatidan bir-biridan 120⁰ ga farq qiladi.


Nazorat uchun savollar.
1.Uch fazali o’zgaruvchan tok tizimi nima?
2.Liniya va faza kuchlanishlari qanday?
3.Yulduz va uchburchaksimon ulanish qanday?
4.Aktiv quvvat nima, Reaktiv quvvat nima?
5.Qanday yuklanishda to’rt simli uch fazali tizim ishlatiladi?
6.To’la quvvat nima?
7.Neytral simi qanday ahamiyatga ega hisoblanadi?
8.Nosimmetrik va simmetrik rejim nima?