Reja: Turmahsulot narxining tarkibiy tuzilishi

2. Turistik faoliyat xarajatlari va daromadlari

Turistik firma. Shu maqsadni amalga oshirish
Turistik xizmatlarni yaratish uchun zarur bo'lgan iqtisodiy resurslarga sarflar turistik harajatlar deyiladi.
Firma o'z faoliyatini yuritish uchun tashqaridan resurslar sotib oladi va pulli xizmatlardan foydalanadi. Shuningdek, firma ilgari sotib olgan resurslar (binolar,
to'lab turadi. Shundan kelib chiqqan holda harajatlar ikki turga bo'linadi:

• 
  tashqi hæajatlar, o'z xinnalarini yaratish uchun zarur narsalarni (ish haqi, yoqilg’i, transport, soliq uchun to'lanadigan pul) o'z ichiga oladi;
  
• 
  xarajatlar va boshqa sarflarning hammasini o'z ichiga oladi.
  

Xajatlarning tarkibiy tuzilishi xizmat ko'rsatish bilan bog'liq doimiy va o'zgaruvchan xarajatlarni tashkil etadi:
Doimiy harajatlarga o'zgarmaydigan harajatlar, ya'ni qarz foizi, reklama haqi, ijara haqi, oldindan to 'lnishi ko'zda tutilgan maoshlar kiradi.
Firmning umumiy (DX) va o'zgaruvchan (UX) harajatlar yig'indisi yalpi harajatlarni tashkil etadi:
Omillarning ta'siriga bog'liq holda ularni quyidagi turlarga ajratish mumkin: omillarning xossalarini hisobga olgan holda: bevosita va bilvosita; narxlarning raqobat ta'siriga bog'liq holda: narx va narxsiz raqobat: ta' sir etish darapsigą.qarab.
Bevosita ta'sir e’tuvchilląr soliqlarning asosiy guruhini, ya'ni to'g'ri soliqlar — firma xodimlarning daromadidan to'lovlar tashkil etadi. Bilvosita (egri) soliqlarga qiymat cheklangan tovarlarga aksiz solig’i va boshqalar kiradi. Bu soliqlarning mohiyati shundaki, bu soliqlar guruhi davlat byudjetiga tushadi va milliy valyutani mustahkamlashga ijobiy ta'sir ko'rsaadi. Narx yordamida olib boriladigan raqobat narxlarni har xil:

1. 
   iste'molchilar
   
2. 
   iste'mol hajmiga;
   

v) haridorlarńing toifalariga qarab belgilashda namoyon bo'ladi.
Naxsiz bo'ladigał rawbat monopolistik raqobat va oligopoliya bozorlarida ro'y beradi, chunki bunday bozorlarda narxlarda tafovut deyarli bo'lmaydi.
Naxlar yechimlarni qabul qilishga; ta' sir etuvchilar:
1) iste'molchilar ular talabi, daromadlar, cheklanganligi, iste'molchilar afzalliklari, naf olish mezonlari va h.k. Turistik xizmatlarga bo'lgan yondashuvga qarab, iste'molchilarni quyidagi guruhlarga ajratiladi:
- tejamli haridorlar —narx o'zgarishiga, xizmat sifatiga, uning xilmaxilligiga va h.k.larga tezda javob tMish;
- mayda firmalarni qo’llab-quvvatlaydigan haridorlar;
- qulay usishu uchun o'rtacha haridorlar boshqalar.
2) davlat narx siyosatiga o'z ta'sirini: - belgilangan narxlar; alama narxlari bo'yicha qarorlar;
- "haddal yucpri bo'lgan narxlardan" foydalanish va narxga nisbatan noto'g'ri siyosat yuritish bo'yicha cheklashlar;
- istemolchilarga nisbatan do'stona munosabatda bo'lish talab etiladi.
Turistik faoliyatida ishlab chiqarish harajatlarni va ular bilan bog'liq omillarni nazarda tutishi kerakki, ishlab chiqarish harajatlarni muttasil kamaytirib va firma foydaliligini oshirishi kerak.
Ular qanday firmaning eng birinchi malsadi mumkin qadar daromad olish yoki foydani maksimallashtish. Foyda yalpi turistik xizmatlarning umumiy qiymatidan ularni yaratish xarajjatlaridan qolgan qiymatga aytiladi.
- foyda harajalar tarkibida bo'lgan va tadbirkorlik faoliyati uchun haqdan iborat;
- iqtisodiy foyda bo'lib, u harajatlarga kirmaydi. U normal foydadan ortiqcha mazmunidir. Agar firmaning umumiy daromadidan harajatlar chegirib tashlansa tashkil etadi.

• 
  foyda massasi, ya'ni uning umumiy miqdorlori;
  
• 
  foyda normasi, ya'ni uni nima evaziga foiz hisobida 01 inganini ifodalaydi.
  

Foydani m simallashtirish uning normasini, ham massasini oshirishdir. uchun foyda muhimroq, chunki u firma faoliyatining samaracbrligini ta'minlaydi. Foyda normasi jamiki foydaning uni topish uchun qilingan umumiyharajatlarga bo'lgan va foizlarda ifodalangan nisbatidir.
Firma daromadi deganda, uning pul tushumlarini anglash kerak. Daromad foydadan ko'p bo'ladi. Firma daromadi uchga bo'linadi:

a) umumiy		atlarni sotishdan tushgan pul.
Uning micaori	łgały	ularning bozor narxiga bog'liq

(N). Bunda,
UD-Q•N.
b) o'rtacha daromad (O'D)— xizmat birligini sotishdan tushgan pul. Uni topish uchun umumiy daromad sotilgan xizmat miqdoriga bo'linadi: