Reja: To’qima klassifikatsiyasi haqida ma’lumot

A BIR QAVATLI EPITELIY
epiteliysida bir qatlami nomi o'zi uchun gapiradi: barcha hujayralari yagona qatlamda Erto'la qavatida joylashgan bo'ladi. Barcha hujayralari shakli bir xil bo'ladi bo'lsa (ya'ni. E. Ular izomorf bo'lgan) va hujayra yadrolari bir xil darajada bo'ladi, yagona Qator epitelinin haqida aytish. bir qatlam epiteliy hujayralari turli shakl almashinishi kuzatiladi bo'lsa, ularning yadrolari har xil darajalarda joylashgan, u anizomorfny yoki pseudostratified epiteliy.

2. 
   Toʻqima — kelib chiqishi, tuzilishi va funksiyasiga koʻra oʻxshash hujayralar sistemasi.
   

Odam va hayvonlar toʻqimasi epiteliy, biriktiruvchi, muskul va nerv toʻqimalariga boʻlinadi. Epiteliy toʻqimasi odam va hayvonlar tanasini qoplab turadi, ichki organlarda parda hosil qiladi, himoya funksiyasini; uning hosilalari, masalan, jigar va meʼda osti bezining serektor epiteliysi sekretor funksiyasini bajaradi. Xususiy biriktiruvchi toʻqima va uning xreilalari (qarang Krn, Limfa, Togʻay, Suyak) himoya, tayanch va trofik funksiyani bajaradi. Mezenximadan rivojlanadi. Muskul toʻqimasi qisqarish xususiyatiga ega. Shu tufayli organizm fazoda harakat qiladi va uning organlarida qisqarish harakati sodir boʻladi; silliq muskul toʻqimasi mezenximadan, koʻndalangtargʻil muskul toʻqimasi mezodermadan rivojlanadi. Nerv toʻqimasi ektodermadan hosil boʻlib, organizmning hayot faoliyatini boshqaradi, tashqi muhitdan signallar qabul qiladi va organizmning javob reaksiyasini belgilab beradi. Toʻqimaning xosil boʻlishi (gistogenez) embrionning rivojlanishi jarayonida dastlabki hujayraning ixtisoslashuvi bilan bogʻliq. Koʻpincha gistogenez voyaga yetgan organizmda ham sodir boʻladi. Toʻqimaning regeneratsiyalash, baʼzan oʻsishini taʼminlaydi. Har bir organizmning oʻziga xos funksiyasi, odatda, bitta toʻqima yoki bir qancha ixtisoslashgan hujayralar bilan bogʻliq. Barcha organlarda bir necha xil toʻqima boʻladi. Ular birgalikda organizm funksiyasini boshqarib turadi. Funksional jihatdan nerv va muskul toʻqimasi, ayniqsa, chambarchas bogʻlangan. Tuban koʻp hujayralilarda toʻqima kuchli ixtisoslashmagan. Bir xil tipdagi toʻqimaning tuzilishi organizmning har xil qismida va turli darajada tuzilgan organizmlarda bir xilda boʻlmaydi. Toʻqima evolyutsiya davomida hujayralarning funksional ixtisoslashuvi natijasida hosil boʻlgan. Epiteliy to’qimasining hujayralari hamma joyda hamma vaqt bir-biriga nisbatan yonma-yon, zich joylashgan bo’ladi. Uning epidermis hujayralari qavat-qavat bo’lib joylashib, himoya vazifasini o’taydi. Yuqorida aytilganidek, bu hujayralarda oraliq modda bo’lmaydi. Ular bir-biri bilan desmasomalar va tutashtiruvchi plastinkalar yordamida birikkan bo’ladi. Epiteliy to’qimasining hujayralari hamma vaqt bazal membrane ustida joylashadi. Bazal membrane muayyan strukturaga ega bo’lmagan, g’ovaksimon, ya’ni amorf modda va fibrinlar strukturasiga ega tuzilma bo’lib, epiteliy to’qimasi hayotida muhim vazifani bajaradi. Masalan, birinchidan, epiteliy to’qimasi hujayralarining trofikasini ta’minlaydi, ya’ni oziq moddalar bazal membrane orqali diffuziya yo’li bilan kapillyar qon tomirlardan (filtrlanib) epiteliy hujayralariga o’tadi (epiteliy to’qimasining o’zida esa qon tomirlar bo’lmaydi). Ko’p qavatli epiteliyning yuqori qavatida joylashgan hujayralar ham shu yo’l bilan o’z trofikasini ta’minlaydi, shuningdek bazal membrane o’z ostida joylashgan biriktiruvchi to’qimaning epiteliy to’qimasi yuzasiga o’sib chiqib ketmasligini ta’minlaydi. Bordi-yu, epiteliy jarohatlansa (kesilib ketsa, operasiya vaqtida tig’tegsa), shu joydan biriktiruvchi to’qima o’sib, epiteliy yuzasiga chiqishi mumkin.

Test
1.Filogenetik klassifikasiya bo’yicha epiteliy to’qimasi nechaga bo’linadi.
A. 2 S. 4
B. 3 D. 5
2. Bazal pilastinkasining qalinligi qancha?
A. 20-30 nm S. 100-200 mm
B. 30-35 sm D. 10-100 nm
3.Bir qavatli kubsimon epiteliy qaerda joylashgan.
A. Buyrak kanalchalarida S. Miya hujayralarida
B. Qon tomirlarida D. Ko’z muguz pardasida
4.Muguz qavat qanday hujayralardan iborat?
A. Kiprikchalar S. Muguz tangachalar
B. Xivchinlar D. Gilikogen donachalar
5.O’zgaruvchan epiteliyning yopqich qavati qanday tuzilgan?
A. Bir yadroli S. Tangachasimon
B. Ko’p yadroli D. Kambial
6.Tashqi tuzilishi jihatidan aniq konturga ega bo’lmagan hujayrani aniqlang.

A. Plazmatik D. Siyrak biriktiruvchi to’qima hujayralari
B. Gitiositlar E. A B S
S. Fibrioblastlar
7.Qonning shaklli elementlariga o’xshash hujayrani aniqlang.
A) makrofaglar D) yog’ hujayralari
B) plazmositlar E) semiz hujayralar
S) labrositlar
8……… suyak ko’migida, buyrak, jigar, taloq, limfa tugunlarida uchraydi.
A) gamma – globulin D) gistositlar
B) russel tanachalar E) A S) plazmatik hujayralar
9. Retikula hujayrasi qaysi organlarda uchraydi.1.Suyak ko’migi, 2.buyrak, 3.limfa tugunlari, 4.taloq, 5.jigar,6.kapilyarda.
A) 1,2,4,7 D) 1,2,4,7
B) 1,3,4,5 E) 1,2,5,6
S) 2,5,6
10.Ko’zning tomirlari va rangdor pardada uchraydigan hujayrani ko’rsating.
A) adventisial D) plazmatik
B) kombial E) pigment S) perisitlar
11.Organizmdagi kalsiy tuzining necha foizi suyak to’qimada uchraydi.
A) 97%
B) 87%
S) 100 %
D) 67 %
12.Ostioblast hujayralar kam tabaqalangan……
A) ko’p yadroli
B) yadrosi yo’q
S) bitta yadroli
D) 3-10 tagacha yadro bo’lishi mumkin.
13.Qanday hujayralar tog’ay va suyak hujayralarini buzish xususiyatiga ega.
A) ostiositlar
B) ostioblastlar
S) ostioklast
D) bunday hujayra yo’q.
14. Suyak to’qimasi asosan 2 yo’l bilan rivojlanadi, ular qaysilar?
A) suyak plastinkasi va suyak to’qimasidan
B) embrionning mezinxima to’qimasidan
S) tog’ay to’qimasi va suyak plastinkasidan
D) embrionning mezinxima to’qimasi hujayralari va tog’ay to’qimasidan.
15.Tog’ay to’qimasi qanday tuzilishiga ko’ra boshqa to’qimalardan tubdan farq qiladi.
A) morfologik tuzilishiga, tashqi ko’rinishiga ko’ra
B) morfologik tuzilishiga, rivojlanishiga va vazifasiga kura
S) rivojlanishi, vazifasiga kura
D) rivojlanishi, ichki tuzilishi, vazifasiga kura
16.Tog’ay to’qimasi hujayralari tuzilishga va vazifasiga kura necha xil bo’ladi. A) 2 xil, xondrosit va shamin
B) 2 xil, xondrosit va xondroblast
S) 1 xil, xondroblast
D) 1 xil, xondrosit.
17.Tog’ay to’qimasining asosiy amorf moddasi nimadan tashkil topgan.
A) protein B) uglevoddan
S) protein va uglevoddan
D) oksidaza
18.Tog’ay organizmida qanday vazifani bajaradi.
A) tayanch, mexanik va biriktiruvchi
B) mexanik va biriktiruvchi
S) tayanch va biriktiruvchi
D) barcha javoblar noto’g’ri.
19.Tog’ay usti pardasi qanday to’qimadan tarkib topgan.
A) biriktiruvchi to’qimadan

B) epiteliy to’qimadan
S) elastik tog’ay to’qimadan
D) zich biriktiruvchi to’qimadan
20.Evolyusion gistologiyaning rivojlanishi va ularni yangi g’oyalar bilan boyitgan shaxslar.
A) Qodirov.E. E.K.Shishova
B) Nishonbaeva A. E.Kodirov
S) I.Mechnikov. Shaxlamov.V