Reja: Tizim tushunchasi, uning turlari

Tizimning asosiy maqsadi 
Korxona
Odamlar, qurilmalar, materiallar, 
bino va boshq.
Mahsulot ishlab chiqarish
Kompyuter
Elektron va elektromexanik 
qurilmalar
Ma’lumotlarni qayta ishlash
Telekommunikatsion 
tizim
Kommunikatsiya vositalari, aloqa 
kanallari, qurilmalar
Aloqa kanallarini o‘zaro bog‘lash 
va ma’lumot almashinuvini 
ta’minlash
Axborot tizimi
Kompyuterlar, kompyuter 
tarmoqlari, odamlar, axborot va 
dasturiy ta’minot hamda boshq.
Ma’lumotlarni yaratish, yig‘ish, 
qayta ishlash va masofaga uzatish
2. Tizimga nisbatan talablar va uning turli ta’riflari.
 
Tizim va to‘plam tishinchalari bir jihatdan qaraganda bir-biriga monand tushunchadek 
tuyuladi, ammo to‘plamdan farqli ravishda tizimga nisbatan turlicha talablar qo‘yilgan. Masalan: 
1) tizim elementlardan tashkil topgan bo‘lishi lozim; 2) bu elementlar o‘zaro va tashqi muhit bilan 
aloqada bo‘lishi lozim; 3) tizim aniq maqsad bilan “faoliyat yuritishi” lozim; 4) tizimda funksiya 
bo‘lishi lozim; 5) tizim komponentlarga va strukturaga ega bo‘lishi lozim va h.k.
Shunday qilib, tizim tushunchasi qadimdan ilmiy soha vakillarini qiziqtirib kelgan ilmiy 
tushuncha bo‘lib, unga ta’rif berishda olimlar turli nuqtayi nazarga yondashganlar.
Masalan, Aristotel tizimni “u o‘zining qismlaridan taskil topgan butunlik” deb tushuntirgan 
bo‘lsa, falsafaning boshqa bir sahifalarida uni “butun va uning o‘zining qismlari orasidagi 
munosabat” deb talqin etilganligini ko‘rish mumkin.
XIX-XX asrlarga kelib tizim tushunchasiga nisbatan ilmiy yondashuvlar ta’sirida 
zamonaviy dunyoqarashlar bilan yangicha ta’riflar kiritildi.
Tizim
– o‘zaro bir-biri bilan hamda tashqi muhit bilan muayyan qonuniyat asosida aloqada 
bo‘lgan elementlar majmuasidir (L. fon Bertalanfi
1
).