VSTAVITG’ YaRLQK-xotirada joylashgan obhektgacha YoRLIQni shu oynaga qo’yish.
OTMENITG’ - oxirgi harakatni bekor qilish.
SOZDATG’ - shu oynada yangi papka, YoRLIQ yoki har hil yangi faylni yaratish.
SVOYSTVA - tanlangan disk, papka, fayl yoki YoRLIQning xususiyatlarini ko’rish.
WINDOWS dasturning ishchi stoli PUSK menyusi. PROGRAMMQ bo’limining STANDARTNQE guruxi.
BLOKNOT dasturi.
Kompyuterda Windows operatsion tizim ustidan va uning yordamida kompyuter va uning qurilmalar ustidan biror
bir ammal bajarmoqchi bo’lsangiz, siz PUSK menyusidan foydalanishingiz mumkin. Pusk tugmasini sichqonchaning
chap tugmasi bilan bossangiz WINDOWS ning menyusi ochiladi.
Bu menyu 9 bo’limdan iborat:
1) PROGRAMMQ bo’limi yordamida sizning kompyuteringizga o’rnatilgan dasturlar ro’yxatini ko’rishimiz
va ularni ishga tushirishimiz mumkin
2) DOKUMENTQ bo’limi yordamida siz tomoningizdan oxirgi ishlatilgan doqumentlar (matn, rasm, musika
va boshqa fayllar) ro’yxatini ko’rishimiz va ularni qayta ishga tushirishingiz mumkin
3) IZBRANNOE bo’limi yordamida siz yaxshi ko’rgan Internet saxifalar ro’yxatini ko’rishingiz va shu
saxifalarga tezkor o’tishingiz mumkin
4) NASTROYKA bo’limi yordamida Windows dasturning ishlash holatlarini va kompyuter qurilmalar
xususiyatlarini o’zgartirish va sozlashimiz mumkin
5) POISK bo’limi yordamida fayl. Papka yoki tarmoqdagi kompyuterni qidirishimiz mumkin
6) SPRAVKA buyruq yordamida Windowsda ishlash jarayonida paydo bo’lgan savollar va ularga javoblar
tuplamini ko’rishimiz mumkin
7) VQPOLNITG’ buyrug’i yordaimda har hil dasturlarni yoki buyruqlarni bajarishimiz mumkin
8) ZAVERSHENIE SEANSA buyrug’i yordamida foydalanuvchining ishlash seansini tugatishimiz va
yangisini boshlashimiz mumkin
9) ZAVERSHENIE RABOTQ buyrug’i yordamida kompyuter ishini tugatib o’chirishimiz mumkin. Agar
paydo bo’lgan oynada Perezagruzitg’ bayroqchani tanlab OK tugmasini bossak u holda kompyuter o’chirib
qayta yoqiladi. Agar esa Priostanovitg’ bayroqchani tanlab OK tugmasini bossak u holda kompyuter ishini
to’xtatib turadi. Agar esa Vqklyuchitg’ kompyuter bayroqchani tanlab OK tugmasini bossak kompyuter
o’chiriladi. Kompyuterni o’chirishdan avval hamma ochiq oynalar va ishlab turgan dasturlarni berkitishimiz
kerak, chunki kompyuter ular ichidagi mahlumotlarni saqlab qo’yishi kerak.
Endi shu bo’limlar bilan yaqinroq tanishishni boshlaymiz. SHulardan birinchisi va asosiy bo’lim bu
PROGRAMMQ bo’limii. PROGRAMMQ bo’limi yordamida kompyuterimizga o’rnatilgan dasturlar ro’yxatini
ko’rishimiz va ularni ishga tushirishimiz mumkin. Bu bo’lim ichidagi dasturlar va ular guruxlar ro’yxatida
STANDARTNQE nomli dasturlar guruxi joylashadi. Bu dasturlar WINDOWS tarkibidagi (birgalikda beriladigan)
dasturlar dir. Bu dasturlar yordamida biz har hil asosiy ammallarni bajarishimiz mumkin (matn yozish, rasm chizish,
musika eshitish, video ko’rish, xisob kitob qilish, uyin uynash va xokazo). Bu dasturlarning kamchiligi bor - shu
dasturlar yordamida sodda fayllarni yaratishimiz va dasturlar yordamida tashqi qurilmalarning kam imkoniyatlaridan
foydalanishimiz.
SHu dasturlardan birinchi tanishadigan dastur bu -BLOKNOT (Note’ad) dasturi. Uning yordamida eng sodda
matnli (txt va wri kengeytmali) fayllarni yaratishimiz va taxrirlashimiz mumkin. Bu dasturda hamma matn bitta harflar
shrifti (shakli) bilan va bitta razmerida (kattalikda) yoziladi, rasm va jadvallar bilan ishlash imkoniyatlar yo’q.
Bu dasturni ishga tushurish uchun biz sichqoncha yordamida PUSK tugmasini bosamiz, keyin PROGRAMMQ
bo’limini tanlaymiz. SHu bo’limdagi STANDARTNQE guruxini topib ichidagi BLOKNOT nomli dasturni ishga
tushiramiz.
Programma ishga tushgach ekranda standart dastur oynasini ko’ramiz. Uning asosiy ish soxasi oq varaqga o’xshash
bo’lib unda qora chiziqcha -kursor jolyshadi. Bu kursor turgan joyda matn paydo bo’ladi. Kursorni joyilashinishini
o’zgartirish uchun klaviaturadagi strelkalardan foydalanamiz.
Yozilgan matnli faylni saqlash uchun sichqoncha bilan menyuning FAYL bo’limini tanlab ichidagi SOXRANITG’
buyrug’ini tanlaymiz. Natijada SOXRANENIE DOKUMENTA oynasi paydo bo’ladi. Bu oyna orqali fayl saqlanishi
kerak bo’lgan papka ichiga kirib oynaning pastki qismida joylashgan IMYa FAYLA satriga saqlanayotgan faylning
nomini yozamiz va SOXRANITG’ tugmasini bosamiz.
Qaysidur matnli faylni taxrirlash yoki ko’rish uchun ochmoqchi bo’lsak u holda sichqoncha bilan menyuning FAYL
bo’limini tanlab ichidagi OTKRQTG’ buyrug’ini tanlaymiz. Natijada saqlashda chiqqan oynaga o’xshash
OTKRQTIE DOKUMENTA nomli oyna xosil qilinadi. SHu oyna orqali biz kerakli faylni topib, uni tanlab
OTKRQTG’ tugmasini bosamiz. Matnli faylni bosmaga (printerga) chiqarmoqchi bo’lsak sichqoncha bilan
menyuning FAYL bo’limini tanlab ichidagi PECHATG’ buyrug’ini tanlaymiz.
WINDOWS dasturning ishchi stoli PUSK menyusi.PROGRAMMQ bo’limining STANDARTNQE guruxi. ‘AINT
dasturi.
Standart dasturlarning boshqasi bu ‘aint. ‘aint dasturi yordamida biz yangi rasm fayllarni yaratishimiz va eski
fayllarni taxrirlashimiz (o’zgartirishimiz) mum-kin. Bu dasturni ishga tushirish uchun biz sichqoncha yordamida
PUSK tugmasini bosamiz, keyin PROGRAMMQ bo’liminitanlaymiz. SHu bo’limdagi STANDART-NQE guruxini
topib ichidagi ‘AINT nomli dasturni ishga tushiramiz. Programma ishga tushgach ekranda standart dastur oynasini
ko’ramiz.
Dastur oynasi quyidagi qismlardan iborat: NOM SATRI (dastur belgisi, fayl nomi, dastur nomi va oynaning uchta
asosiy tugmalarini ko’rsatadi), menyu satri (dasturning asosiy buyruqlar joylashgan menyu), YoRDAMCHI
QUROLLAR (ASBOBLAR) TUGMALARI SATRI (yordamchi qurollar tugmalari joylashgan), ISH SOXASI (oq
varaq), RANGLAR PALITRASI (har hil ranglar ko’rsat-kichlari), MAHLUMOTLAR SATRI (qo’shimcha
mahlumotlar). Bu dasturda ishlash uchun biz yordamchi qurollar bilan tanishimiz kerak.
‘AINT YoRDAMCHI QUROLLARI (ASBOBLAR):
Rasmning kvadrat soxasini tanlash
Rasmning qismini o’chirish
Rasm qismini yaqinroq ko’rish
Avval ishlatilgan rangni qayta tanlash
CHegaralangan soxani rang bilan buyash (to’ldirish)
Qalam holatida chizish
Kraska chyotkasi holatida chizish
Matnni klaviaturadan kiritish
To’g’ri chiziqlar chizish
Qiyshiq chiziqlar chizish
To’rtburchak soxa chizish
Aylana chizish
Burchaglari yo’q to’rtburchak chizish
RANGLAR PALITRASI
Sichqoncha yordamida asosiy yoki qalam rangini (chap tugma) va yordamchi yoki qog’oz rangini (o’ng tugma)
o’zgartirishimiz mumkin.
Bu dastur imkoniyatlaridan to’liq foydalanmokchi bo’lsangiz u holda dasturning menyusi bilan tanishimiz
kerak. Menyudagi buyruqlar ham tugmalarga o’xshab saralanib guruxlarga bo’lingan.
FAYL MENYu GURUXI
Sozdatg’ - New (Ctrl + N) - Yangi rasm faylni yaratish
Otkrqtg’ - O’en (Ctrl + O) - Eski faylni taxrirlash (o’zgartirish) uchun ochish
Soxranitg’ - Save (Ctrl + S) - Faylni qilingan o’zgarishlar bilan saqlash
Soxranitg’
kak-Save
as-Faylni
qilingan
o’zgarishlar
bilan
yangi
nom
ostida
saqlash
Parametrq stranitsq - ‘age setu’ - Varaqa xususiyatlarini (razmeri, rasm chegaralarini qolontitullarini va xokazo)
ko’rish va o’zgartirish
Pechatg’
-’rint
(Ctrl
+
‘)
-
Rasm
faylni
pechatlash
(bosmaga
chiqarish)
Paremetrq pechati - ‘rint setu’ - Rasmni bosmaga chiqarish
PRAVKA MENYu GURUXI
Otmenitg’ - Undo (Ctrl + Z) - Oxirgi harakatni bekor qilish
Povtoritg’ - Redo (Ctrl + Y) - Bekor qilingan harakatni takrorlash
Vqrezatg’ -Cut (Ctrl + X) - Tanlangan rasm qismini xotiraga kirkib olish
Kopirovatg’ - Co’y (Ctrl + C) - Tanlangan rasm qismini xotiraga nusxasini olish
Vstavitg’ - ‘aste (Ctrl + V) - Kursor turgan joyga xotiradagi rasm qismini qo’yish
Ochistitg’ vsyo (Del) - Tanlangan soxani tozalalsh (o’chirish)
Vqdelitg’ vsyo (Ctrl + A) - Butun rasmni guruxga olish
Kopirovatg’ v - Co’y to - Tanlangan soxa nusxasini boshqa faylga ko’chirish
Vstavitg’ iz - ‘aste from - Boshqa fayldan rasm qismini ko’chirish
VID MENYu GURUXI
Instrumentq-Tools and Lines (Ctrl+T)-Yordamchi qurollar qismini ekranga chiqarish
Palitra (Ctrl+L) - Ranglar qismini ekranga chiqarish
Stroka sostoyaniya - Mahlumotlar satrini ekranga chiqarish
Panelg’ atributov teksta - Matn xususiyatlari qismini ekranga chiqarish
Masshtab - Rasmni ko’rish masshtabin o’zgartirish
Prosmotretg’ risunok (Ctrl+F) - Rasmni tayyor holatini ko’rish
RISUNOK MENYu GURUXI
Otrazitg’ / Povernutg’ (Ctrl+R) – Aylantirish
Rastyanutg’ / Naklonitg’ (Ctrl+W) – Qiyshaylantirish
Obratitg’ tsveta (Ctrl+I) - Ranglarni o’zgartirish
Atributq (Ctrl+E) - Fayl xususiyatlarini o’zgartirish
Ochistitg’ (Ctrl+Shift+N) - Fayl rasmini tozalash
Neprozrachnqy fon - Rangsiz fon
PALITRA MENYu GURUXI
Izmenitg’ palitru - Asosiy ranglar tarkibini o’zgartirish
Do'stlaringiz bilan baham: |