Reja: Tabiiy gazning tarkibi va asosiy parametrlari

O‘lchov birligi
			Puaz
	1	2,7778·10^4	0,8066	98,0066	0,20482
	3600	1	35304	353040	737,34
	0,10197	2,8325·10^5	1	10	0,020885
Puaz	0,010197	2,8325·10^6	0,1	1	0,002088
	4,8824	1,3562·10^3	47,880	478,80	1
1 P = 1 din·s/sm^2=0,1 N·s/sm^2=10^2 sP = 10^6 mkP

Berilgan o‘lchov birligini (chapdagi ustun) qayta hisoblash uchun talab qilingan (jadvalning yuqoridagi satri) zarur ko‘paytirgich ustunlar va satrlar kesishgan joydan topiladi. Masalan, da berilgan qovushqoqliqni puazda ifodalash uchun, uning miqdorini 0,35304-10⁶ ga ko‘paytirish kerak.
Tabiiy gazning, shuningdeq, uning ayrim komponentlarining qovushqoqligi ham temperatura va bosimga bog‘liq. Ma’lum sharoitlarda qovushqoqliqni hisoblash ikki bosqichda amalga oshiriladi. Dastlab ma’lum temperatura va atmosfera bosimidagi qovushqoqliq ning olingan qiymati ma’lum bosimga qayta hisoblanadi.
ning qiymatini gazning ma’lum tarkibi bo‘yicha analitik usulda va uning nisbiy zichligi bo‘yicha grafik usulda aniqlash mumkin. Ikkinchi usul amaliy hisoblashlar uchun qulayroq, yuqori aniqlikni talab qilmaydi.
II.6. Gazlardagi namlik miqdori
Gazdagi suv bug‘lari miqdori mutloq yoki nisbiy namlik bilan tavsiflanadi.
Mutloq namlik W deb gaz hajmi birligidagi suv butlari miqdoriga aytiladi. Mutoq namlik g/m³ yoki kg/1000 m³ da o‘lchanadi.
Nisbiy namlik — ma’lum bosim va temperaturada gaz hajmi birligidagi mavjud suv bug‘lari miqdorining uning namlik sig‘imiga, ya’ni o‘sha hajm, bosim va temperaturada tuliq tuyingan suv bug‘lari miqdori nisbatiga teng. Nisbiy namlik birning ulushida yoki foizlarda o‘lchanadi.
Tabiiy gazdagi namlik miqdori bosimga, temperaturaga, gaz tarkibiga va suvning minerallashganligiga bog‘liq.
Nisbiy zichligi 0,6 bo‘lgan tabiiy gazdagi namliq miqdorini II.ll-rasmda keltirilgan nomogramma bo‘yicha 10 % gacha aniqlikda topish mumkin. II.12-rasmda keltirilgan tuzatish koeffitsientlari suvning sho‘rligi S%, gaz temperaturasi S va zichligining S_s ta’sirini hisobga oladi. Sho‘r suv bilan tutash, nisbiy zichligi 0,6 dan yuqori bo‘lgan gazdagi namliq miqdori qo‘yidagi ifoda bilan aniqlanadi:
W= Wo.eGCc (II.29)
bunda: ffo,6 — II.ll-rasm bo‘yicha aniqlangan gazning namligi.
Shuni ta’qidlash kerakki, So ga kiritiladigan tuzatish, miqdori va belgisi bo‘yicha namliq miqdoriga turlicha ta’sir ko‘rsatadigan nouglevodorod komponentlarning mavjudligidan qat’iy nazar faqat nisbiy zichlikning ortishini hisobga oladi. Jumladan, azotning mavjudligi tabiiy gazdagi namliqni kamaytiradi, qarbo­nat angidrid va vodorod sulfidning mavjudligi esa ko‘paytiradi. Shu boisdan, nouglevodorod komponentlar mavjudligida nomogrammadan faqat hisoblashlarning aniqligini baholashda foydalanish mumkin. Namlik miqdorini analitik yo‘l bilan hisoblashda qo‘yidagi formuladan foydalaniladi:
W = (II.30)
bunda: A — ideal gazdagi namliq miqdoriga teng koeffitsient; V — gaz tarkibiga borlig‘ koeffitsient; r — berilgan bosim, kgs/sm².
A va V koeffitsientlar qiymatini temperaturaga bog‘liq holda o‘zgarishi I.13-jadvalda keltirilgan.
A koeffitsientni qo‘yidagi formula bilan ham hisoblash mumkin:
(II.31)
b unda: r_s.6 — berilgan temperaturadagi suv bug‘larining elastikligi, kgs/sm²; z — r va T da gazning o‘ta siqiluvchanlik koeffitsienti; M — suv bug‘larining molequlyar massasi (18 ga teng).