Reja: Sport oʻyinlari haqida. Kirish

Sport oʻyinlari (volebol,baskedbol,qoʻl toʻpi,futbol,badminton,stol tenisi.
Reja:

1. 
   Sport oʻyinlari haqida. Kirish
   
2. 
   Volebol haqida ma’lumot.
   
3. 
   Baskedbol tarixi.
   
4. 
   Qoʻl toʻpi.
   
5. 
   Futbolning tasnifi.
   
6. 
   Badminton sport oʻyini.
   
7. 
   Stol tennisi
   

Sport o’yinlari insonga xos bo’lgan o’yin faoliyati asosida tashkil etilgan. O’yin odamning hayotida ajoyib joyni egallaydi. Ichida bolalik O’yin – bu asosiy faoliyat, hayotga tayyorlash, ishlashga, ishlashga, ishlashga, ishlashga tayyorgarlik. Musobaqa asosida sport bilan bog’liq bo’lgan o’yinlar alohida guruh – sport o’yinlari yoki o’yin sportida ajralib turadi.

Sport o’yinlarining xususiyatlari ularni boshqa sport turlaridan ajratib turadigan raqobatdosh faoliyatning o’ziga xos xususiyatlari bilan belgilanadi.

O’yinda raqobat qarama-qarshi kurashish amalga oshirilgan qoidalarga muvofiq, faqat raqobatbardosh aktsiyalar (usullari) yordamida belgilangan qoidalarga muvofiq amalga oshiriladi. Bunday holda, raqibning mavjudligi majburiydir. Buyoq o’yin turlarida raqobatning har bir qismining maqsadi raqobat mavzusini (to’p, yuvuvchi va boshqalar) raqiblarning ma’lum bir joyga etkazish va o’z-o’zidan bog’liqligini oldini olish. Bu tanlov birligini aniqlaydi – “Himoya-hujum hujumi” tipidagi harakat bloki, shuningdek, qidiruv, dezinformatsiya, fitna va boshqalarni o’z ichiga oladi.

Jamoa o’yinlarida jamoa g’alaba qozonadi va deyarli sportchilarni emas, balki jamoani yo’qotadi. Agar jamoa yo’qolgan bo’lsa, u yo’qolgan bo’lsa, u yo’qoldi va u yo’qoldi. Aksincha, agar jamoa g’alaba qozongan bo’lsa, sportchi qanchalik yomon o’ynagan bo’lishidan qat’i nazar, u g’alaba qozondi. Shunday qilib, sport jamoasi alohida sport turidagi sportchi sifatida bir xil integral sport bloki hisoblanadi.
Bunday muayyan jamoa o’yin sportchilarga, ularning qarashlari, installatsiyalari, shaxsiy fazilatlari, tanlovda harakatlarning mohiyatini belgilaydi. Ideal holda, o’yinda sportchining asosiy psixologik o’rnatilishi o’z harakatlarini jamoaning manfaatlariga to’liq bo’ysundirish istagi (hatto shaxsiy farovonlikka zid, o’zlariga nisbatan “o’zlariga zarar etkazishi mumkin. ). Bunday o’rnatish bo’lmaganda, har bir sportchi umuman, jismoniy va texnik jihatdan yaxshi va taktik jihatdan o’qitilgan bo’lsa ham, kuchli, muvofiqlashtirilgan jamoaga ega emas.

Shunday qilib, kollektivizmni tarbiyalash, jamoaviy g’alabasi uchun o’z manfaatlarini, o’z manfaatlarini o’z manfaati uchun qurbon qilish qobiliyatini, har biri bo’yicha qiziqishni o’rganish va tushunish istagi bu lahzada Tanlov jamoaning o’yinlaridagi o’quv jarayonining eng muhim vazifalaridan biridir. Amaliyot shuni ko’rsatadiki, buyruq konfiguratsiyasi shartlari jamoaning o’yin ishtirokchilariga jamoaning ta’siri orqali ushbu zavodning tarbiyasi bilan ta’minlangan. Ko’pincha, bunday ta’sir juda qattiq, kuchli, samarali, bu odamlardagi tegishli shaxsiy fazilatlarni rivojlantirishga yordam beradi.

Shu munosabat bilan jamoam o’yinlari samarali agent vositasi, tabiiyki, murabbiylar, o’qituvchilar, o’qituvchilar va boshqalarning tegishli faoliyati bilan.

Raqobatbardosh o’yinlar faoliyatining murakkab tabiati doimiy ravishda o’zgarib turadigan sharoitlarni keltirib chiqaradi, vaziyatni, qoida tariqasida, cheklangan vaqtni baholashga olib keladi. Sportchidagi texnik va taktik harakatlarning keng arsenalining mavjudligi, bu jamoaning harakatlariga nizolarga erishish uchun harakatlarning samaradorligini ta’minlaydigan strategiyani optimallashtirish imkoniyatiga ega.

Sport o’yinlarining muhim xususiyati – bu juda ko’p raqobatbardosh aktsiyalar – o’yin Qabullari. Ushbu usullarni jarayonda takrorlab ko’rsatish kerak. Raqobat faoliyati (Bir uchrashuvda bir qator uchrashuvlarda) sport natijalariga erishish uchun (g’alaba, musobaqalar) – shuning uchun ishonchlilik, mahorat barqarorligi va hokazo talablari.

Voleybol (inglizcha: volleyball volley — „urib qaytarmoq“ va ball — „toʻp“) toʻpli sport oʻyini boʻlib, har biri 6 kishidan iborat ikki jamoa bilan oʻrtasidan toʻr tortilgan maydonchada oʻynaladi. Oʻrtasidan toʻr bilan (erkaklar musobaqasi uchun 2,43 m va ayollar musobaqasi uchun 2,24 m balandlikda) boʻlingan 9x18 m li maydonchada oʻynaladi. Bir jamoa 6 kishidan iborat boʻlib, 2 jamoa oʻynaydi. Oʻyinchilar toʻpni qoʻl bilan urib, raqib maydoniga tushirishga harakat qiladilar. Koptokni uch urishda raqiblar tomoniga oʻtkazish lozim. Musobaqa 3 yoki 5 partiya oʻynaladi. Voleybol AQShda paydo boʻlgan (1895). Xalqaro federatsiya (FIVB; 1947-yil asos solingan) ga 180 dan ortiq mamlakat aʼzo. 1964-yildan Olimpiya oʻyinlari dasturlariga kiritilgan, 1949-yildan jahon birinchiliklari oʻtkaziladi.

Basketbol (inglizcha basketball soʻzidan olingan boʻlib, basket — savat, ball — toʻp) har birida beshtadan oʻyinchi ishtirok etadigan jamoaviy sport turidir. Oʻyindan bosh maqsad — toʻpni qoʻl bilan oʻynagan holda 3,05 m balandlikdagi shitga mustahkamlangan savatga tushirib, imkon qadar koʻproq ochko olish. Har bir jamoada beshtadan oʻyinchi ishtirok etadi. Jahondagi eng kuchli basketbol ligasi ham Milliy Basketbol Assotsiatsiyasi (MBA) dir. Liganing nomdor professional basketbolchilari 1992-yilgi Olimpiadadan boshlab AQSH t/j sharafini yirik musobaqalarda xam ximoya qilib kelmoqda. Olimpiada oʻyinlari basketbol turnirida eng koʻp AQSH t/j golib chiqqan — 12 marta, Faqatgina SSSR 2 marta (1972, 1988), Yugoslaviya (1980) va Argentina (2004) Olimpiada chempioni nomini tortib olgan. Basketbol tarixidagi eng buyuk oʻyinchilar AQSHlik Karim Abduljabbar, Lerri Berd, Medjik Djonson, Uilt CHemberlen, Uilyam Rassel, Maykl Jordon xisoblanishadi. Zamonaviy basketbol yulduzlaridan SHakil Oʻnil, Kobi Brayant, Tim Dankan, Alen Ayverson, Lebron Djeymslarni eʼtirof etish mumkin. Yevropa basketboli yulduzlaridan rossiyalik Andrey Kirilenko, germaniyalik Dirk Novitski, ispaniyalik Pou Gazol, serbiyalik Predrag Stoyakovich va fransiyalik Toni Parkerlarni eʼtirof etish mumkin. Shuningdek xitoylik Yao Min va argentinalik Emmanuel Jinobili xam Dune basketbol ixlosmandlari orasida katta nufuzga ega.
Gandbol (ing. Hand – qoʻl, ball -toʻp), qoʻl toʻpi — sport oʻyini. 19-asr oxirida Yevropada paydo boʻlgan. Daniyalik Xalger Nilson ixtiro etgan (1895). Gandbol uchun kattaligi 40x20 m li maydon kerak; ogʻirligi 325—475 g , aylanasi 54—58 sm boʻlgan charm toʻp bilan oʻynaladi. Maydonning ikki tomonida eni 3 m, balandligi 2 m boʻlgan darvozalar oʻrnatiladi. Har bir jamoada 7 yoki 11 oʻyinchi qatnashadi. Oʻyinchi toʻp bilan faqat 3 qadam qoʻyishi va uni qoʻlida 3 sek.gacha tutib turishi mumkin. Oʻyin 2 boʻlimdan iborat boʻlib, erkaklar musobaqasi 1 soat, ayollar musobaqasi 50 min. Davom etadi. Xalqaro G. Federatsiyasiga (IHF; 1946-yil asos solingan) 106 mamlakat aʼzo. 1972-yildan erkaklar, 1976-yildan ayollar G.i Olimpiya oʻyinlari dasturiga kiritilgan. 1938-yildan erkaklar oʻrtasida, 1956-yildan ayollar oʻrtasida jahon birinchiligi oʻtkaziladi. Oʻzbekistonda G. 1923—24 yillarda paydo boʻlib, birinchi musobaqa 1926-yilda Toshkentda oʻtkazilgan. 1991-yil Oʻzbekiston Respublikasi G. Federatsiyasi tuzildi. Respublikaning barcha viloyatlarida G. Boʻyicha bolalar sport maktablari, erkaklar, ayollar va bolalar jamoalari bor. 1991-yildan Oʻzbekistan chempionata muntazam oʻtkaziladi. Oʻzbekiston G.chilari terma jamoasi (ayollar) Osiyo chempionatida 4-oʻrinni egalladi va Germaniyada oʻtkazilgan jahon birinchiligi musobaqalarida qatnashdi (1997). Oʻzbekistonda xizmat koʻrsatgan sport ustozlari F. Abdurahmonov, V. Kaplinskiy, xizmat koʻrsatgan sport ustasi, Olimpiya oʻyinlari va jahon chempioni M. Vasilyev, xalqaro miqyosdagi sport ustasi, jahon chempioni S. Zemlyanova, sport ustalari A. Abzalova, Olga Abdulla va boshqalarning G. Rivojlanishida katta hissasi bor.
Futbol (inglizcha foot — „oyoq“, ball — „toʻp“) — sport oʻyini, 2 darvoza (7,32x2,44 m) li maxsus maydon (90-120 x 45- 90)da toʻp bilan jamoa boʻlib oʻynaladi. F. Toʻpining ogʻirligi 410-450 g, aylana diametrining uzunligi 68-70 sm, oʻyinning asosiy vaqti 90 daqiqa (45 daqiqadan 2 boʻlim, 12-15 daqiqa tanaffus). Maydonda ikkala jamoada 11 kishidan boʻladi. Oʻyindan maqsad raqib darvozasiga toʻpni oyoq yoki gavda qismlari bilan (qoʻldan tashqari) kiritishdan iborat. Faqat darvozabonlargina qoʻl bilan oʻynashi mumkin (jarima maydonchasida).Stol tennisi — kichik koptok va raketkalar bilan stolda uynaladigan sport oʻyini. Sharqiy Osiyoda paydo boʻlgan. 20-asrning 20y.laridan koʻp mamlakatlarga tarkalgan. Dastlab “pingpong” (frans. Pingpong — koptokning raketka va stolga urilishida chikadigan ovoz) deb atalgan. St. Uchun, odatda, stol oʻlchami 152,5x274,3 sm; bal. 76 sm; turi 183x 15,25 sm boʻladi. Yogoch raketkaning yuziga rezina plastina qoplanadi. Koptok oq plastikadan yasaladi, diametri 37,2—38,2 mm, ogʻirligi 2,4—2,53 g . Uyin maydonchasining oʻlchami 6—7 x 12–14 m. Rasmiy musobakalar sport zallarida oʻtkaziladi: erkaklar va ayollar — jamoa boʻlib, yakka holda va juftlikda hamda aralash juftlikda musobakalashadilar. Uyin 3 yoki 5 partiyadan oʻynaladi. Oʻyinchilardan biri 21 ochko toʻplasa, u gʻolib hisoblanadi. Agar hisob 20:20 boʻlib qolsa, unda oʻyinchilardan biri 2 ochko ortiq toʻplaguncha oʻyin davom ettiriladi. Stol tennisi Xalqaro federatsiyasi (ITTF, 1926-yil tashkil etilgan) 130 dan ortiq milliy federatsiyani birlashtiradi. 1926-yildan har 2 yilda jahon birinchiligi oʻtkaziladi, 1988-yildan Olimpiada oʻyinlari dasturiga kiritilgan[1].
Badminton (Angliyaning Badminton shahri nomidan) — patli koptok (volan)ni raketka bilan urib o‘ynaladigan tennisga o‘xshash sport o‘yini. O‘yin to‘rtburchakli maydonchada (yakkama-yakka uchrashuvlarda maydoncha o‘lchovi 13,4x5,2 m va juftli o‘yinlarda 13,4x6,1 m) 1,55 m balandlikda tortilgan to‘rda o‘tkaziladi. O‘yinda raqib urgan koptokchani yerga tushirmay unga qaytarish muhimdir. 15 xol (ayollar va bolalar 11 xol) gacha sanaladi. 3 yoki 5 qur o‘ynaladi. Xol 0 va juft bo‘lganda koptokcha o‘ngdan, toq bo‘lganda chapdan uriladi.

Juftli o‘yinlarda o‘ng tomondan boshlanib, har xoldan keyin o‘yinchilar sherigi bilan o‘rin almashtiradi. Badminton qadimgi Malayyada vujudga kelgan, keyinchalik Osiyodagi boshqa mamlakatlarga tarqalgan. 19-asr 70- yillarida Angliyada rasm bo‘lib, o‘yin qoidalari ishlab chiqilgach Yevropaning boshqa mamlakatlariga ham yoyildi.

Oʻzbekistonda Stol tennisi keng ommalashgan. Oʻzbekiston chempionati va kubogi musobaqalari muntazam oʻtkazib turiladi. Oʻzbekiston Stol tennisi federatsiyasi 1993-yil ITTFga aʼzo boʻlib kirgan. Oʻzbekistonlik Manzura Inoyatova, Saida Burhonxoʻjayeva, Svetlana Geta jahon chempionatida (Doxa sh., Qatar, 2004-yil mart) 1oʻrinni olib, oltin medallar bilan taqsirlanishdi. Ular bilan birga Nodira Burhonxoʻjayeva, Madina Ayupova ham bir qancha xalqaro turnirlarda gʻolib boʻlishgan.