Reja: So‘zlarning qo‘shimchalar, yordamchi so‘zlar, teng bog‘lovchilar yordamida bog‘lanishi

Savol va topshiriqlar:

1. Hol deb nimaga aytiladi ?

2. Hol doim qaysi gap bo’lagiga bog’lanadi ?

3. Nega shunday deb o’ylaysiz ?

4. Holning qanday ma’no turlari bor?

5.Hol kesim vazifasida kelmagan fe’llarga ham bog’lanishi mumkinmi?

6. Har yerni qilma orzu, har yerda bor tosh-u tarozi maqolida holning qaysi turlari qatnashganligini aniqlang


15-dars. Gap bo’laklarining kengaygan birikmalar bilan ifodalanishi.Gap bo‘laklarining tartibi.Odatdagi tartib va o’zgargan tartib

Reja:

1.Gap bolaklarining tartibi haqida

2.Inversiya hodisasi

1-topshiriq. Quyidagi so'zlardan gap tuzing. Gap bo'Iaklarining qanday joylashganini ayting. Gullarga, suv, quyaman, ertalab, harkuni.

2-topshiriq. Quyida bcrilgan gapdagi gap bo'laklarini so'zlashuv uslubidagi tartibga soling.

Quloq soling menga, yaxshi qiz, biroz

Dilimni ochmoqchi bo 'laman Sizga. (A.Oripov)

Biz fikrimizni bayon qilish chog'imizda zarur so'zlarni tanlash bilan birga, ularni muayyan tartibda joylaymiz, chunki so'zlashuvchilarning ongida gap bo'Iaklarining tartibi bo'yicha ko'nikma mavjud bo'ladi. Unga ko'ra, kesim gapning eng oxirida; to'ldiruvchi, to'ldirilmishdan, hoi esa hollanmishdan oldin, ega ko'pincha gap boshida, aniqlovchi aniqlanmishdan oldin keladi. Bunday tartib so'zlashuv va ilmiy uslublarga xosdir. Badiiy va qisman publitsistik uslubda esa gap bo'laklari tartibi o'zgarishiga yo'l qo'yiladi.

Eslab qoling. Gap bo'laklari tartibining buzilishi inversiya deb ataladi.

Inversiya badiiylik, ifodalilik, ta'sirchanlilikni ta'minlash maqsadida qo'llaniladi.

O'ylang: To'liqsiz gaplarning, so'z-gaplarning fikr ifodalashda qanday ahamiyati bor?

Tayanch tushunchalar: yig'iq gap, yoyiq gap, so'z-gap, inversiya, to'liq gap, to'liqsiz gap.

Quyidagi maqollarni yod oling. Ularning ma'nosini izohlash bilan birgalikda maqollarda ishlatilgan «ha» va «yo'q» so'zlariga ham ta'rif bering.

«На» degan tuyaga mador.

«На» dedim, tutildim,

« Yo 'q» dedim, qutuldim