Reja: Sotsiologiya fani strukturasining tarkibiy qismlari

Sotsiologiya strukturasining tarixiy rivojlanishiga nazar tashlasak, avvalboshdan makro va

mikrosotsiologiya o‘rtasida aniq chegara bo‘lmagan.

P.Lazarfeld mikrosotsiologik tadqiqot deganda, “zamonaviy sharoitda shaxsning bevosita hulq-atvorini miqdoriy metodlar va sifatiy protseduralarning keng qo‘llanilishi asosida o‘rganuvchi tadqiqotlar4”ni tushungan. Makrosotsiologik tadqiqotlar esa “shunday umumiy qonunlarni ochib berishga qaratilganki, ular ijtimoiy rivojlanishning o‘tmish va kelajakdagi trendensiyalarini belgilab beradi5”.R.Merton mikrosotsiologik muammolar sifatida “kichik guruhlarni o‘rganish davomida ochib beriladigan muammolar”ni, makrosotsiologik muammolar deyilganida esa “sotsial mobillik, formal tashkilotlarning qiyosiy tadqiq etish va sotsial institularning o‘zaro bir-biriga bog‘liqligi muammolari”ni ko‘rstagan6

Barcha olimlar uchun bu ikki bilim sohasini bir-biridan ajratuvchi shart sifatida

mikrosotsiologik darajada empirik tadqiqotlarning o‘tkazilishi, makrosotsiologik darajada esa umumiy nazariya sohasiga tegishli tadqiqotlarning o‘tkazilishi namoyon bo‘ldi.O.Kont tomonidan sotsiologiyaga asos solingan davrdan boshlab XX asrning 20 yillariga qadar sotsiologiyada makrosotsiologik tadqiqotlar ustuvor bo‘lgan. Bu davrda yaratilgan barcha sotsiologik bilim umumnazariy bilimlardan iborat bo‘lgan. Mikrosotsiologik yo‘nalishning shakllanishi tahminan XX asrning 30yillaridan boshlangan. Bu shartli ravishda mazkur asrning 20-30 yillarida AQShda boshlangan ijtimoiy jarayonlar bilan bog‘liq edi. Iqtisodiy inqiroz, buyuk depressiya, yirik shaharlarda gettoning paydo bo‘lishi, ko‘p sonli sotsial anomaliyalarning paydo bo‘lishi (alkogolizm, tilamchilik, jinoyatchilik) kabilar mikrosotsiologik tadqiqotlar, ya'ni empirik tadqiqotlarning rivojiga sabab bo‘ldi. Mikrosotsiologiyaning paydo bo‘lishidan so‘ng sotsiologlarning aksariyati jamiyatda kuzatilayotgan sotsial muammolarni o‘rganish davomida ularni makro darajadagi bilimlar, ya'ni umumiy nazariyalar nuqtai nazaridan birgalikda o‘rganmay qo‘ydi. O‘tkazilgan sotsiologik tadqiqotlar asosan mikro darajada amalga oshirilib, pragmatik yo‘nalishda, ya'ni tor doiradagi aniq sotsial muammoni yechishga qaratilgan bo‘lgan.Ammo makrosotsiologiya ham avvalgi shijoati bilan bo‘lmasada o‘zining rivojlanishida davom etgan. P.Sorokin va T. Parsonsning ijod namunalari bunga misol bo‘ladi.