Reja: Sotsiologiya fani strukturasining tarkibiy qismlari

Sotsiologiya fanining strukturasi

Reja:

Sotsiologiya fani strukturasining tarkibiy qismlari

Fundamental va amaliy sotsiologiya. Nazariy va empirik tadqiqotlar. Mahsus va tarmoq yo‘nalishlar

Makrosotsiologiya va mikrosotsiologiya sotsiologiya

Tayanch tushunchalar: Harakatlar Strategiyasi struktura, sotsiologiya yo‘nalishlari: fundamental, amaliysotsiologiya, nazariya, mahsus, tarmoq empirik, dunyoqarash, metodologik, integratsiyalashtiruvchi, evristik.

Sotsiologiya fani strukturasining tarkibiy qismlari

Sotsiologiya fani boshqa fanlar kabi o‘zining struktura1siga, ya'ni ichki tuzilishiga ega. Fanning strukturasi deyilganida, fandagi asosiy elementlarning o‘zaro aloqadorlikda joylashishi, munosabati va tartibi tushuniladi. Fanning rivojlanganlik darajasi uning strukturasi holatini hamda mukammalligini belgilab beradi. Fan o‘zining umumiy asoslari, kategoriya va tushunchalari, bilishning turli darajalari va shakllarini ishlab chiqib, ularning o‘rtasida qat'iy mantiqiy bog‘lanish va muvofiqlikka erishsa, bir yaxlit sistema2 sifatida qaror topgan va o‘z strukturasiga ega bo‘lgan hisoblanadi.

Sotsiologiya fani boshqa ijtimoiy fanlarga nisbatan kech yuzaga kelgani uchun bugungi kunda xali o‘zining tugal va mukammal strukturasiga ega emas. U yosh fan sifatida turli xil rivojlanish yo‘nalishlari va ilmiy tizimlarning to‘plami sifatida namoyon bo‘lmoqda.

Bugungi kunda sotsiologiyaning fanining o‘rganish predmeti va mazkur predmet asoslangan ilmiy konsepsiyalar sotsiologik bilimning strukturasini belgilab bermoqda. Shuning asosida sotsiologiya o‘zining bilim darajasiga ko‘ra, nazariy va empirik sotsiologiya; tashkil etuvchi sotsiologik bilim vazifalariga ko‘ra, fundamental va amaliy sotsiologiya; tadqiqot ob’yekti (butun jamiyat yoki uning ma'lum qismi)ga ko‘ra, umumiy va tarmoq sotsiologiyasi (makrosotsiologiya va mikrosotsiologiya); tuzilish sohasiga ko‘ra, mahsus va tarmoq yo‘nalishlar sotsiologiyasiga bo‘linadi. Sotsiologiya fanining mazkur tarkibiy qismlari o‘zaro uzviy bog‘liqlikda bo‘lib, ayrim hollarda bir-birlariga qo‘shilib ketadi, boshqa hollarda esa bir- birlarini inkor qiladi.

Fundamental va amaliy sotsiologiya. Nazariy va amaliy tadqiqotlar. Sotsiologiyada maxsus va tarmoq yo‘nalishlar

Sotsiologiya strukturasida bilim olish darajasiga ko‘ra fundamental va amaliy sotsiologiyaga

ajratiladi.

Fundamental sotsiologiya o‘z doirasida o‘rganayotgan muammolarning ko‘lami kengligi bilan ajralib turadi. U sotsial olamning mavjudligi va tarqqiyoti uchun zarur bo‘lgan umumiy sotsial qonun va qonuniyatlarni izlash asosida shakllangan.

Fundamental va amaliy sotsiologiya nazariy va empirik sotsiologik bilimlarni qabul qilish va

jamiyatni tahlil qilish darajasi bilan bir – biridan farq qiladi.

Amerikalik sotsiolog DJ.Terner fundamental sotsiologiyaga nisbatan shunday fikr bildirgan: “nazariylashtirish orqali fan o‘zining uchta asosiy maqsadini amalga oshiradi: olamda shakllanayotgan voqea va hodisalarni o‘rganish natijasida ularni tasniflash orqali ularning istiqboldagi holatini bashorat qila bilish; bo‘lib o‘tgan voqealarning sabablarini aniqlash va tushuntirish orqali kelajakda bo‘ladigan voqealarni oldindan ko‘ra bilish; voqealarning nima uchun va qay tarzda bo‘lib o‘tishini intuitiv ravishda taklif qilish.

P.Sorokinning fikricha, fundamental sotsiologiya mavjud holat yuzasidan insonlarning o‘zaro harakatini o‘rganadi. U sotsial borliq borasidagi bilimlarni shakllantirish, sotsial rivojlanish jarayonlarini tushunish va tushuntirish, sotsiologiyaning konseptual apparatini ishlab chiqish kabi ilmiy-nazariy vazifalarni hal etadi. U “nima o‘rganilayapti?” va “qanday o‘rganiladi?” savollariga javob beradi.

Fundamental sotsiologiya o‘z ichiga sotsiologiya fanining asosini ijodiy izlash bilan band