Режа: Ўсимликлар таркибида сув ва қуруқ моддалар миқдори. Ўсимлик таркибидаги макро ва микроэлементлар

Озиқ элементларнинг баланси, кўпинча уларни хўжаликни айланишига ва тупроққа қайтишига боғлиқ бўлади.

Демак, қишлоқ хўжалиги экинларидан юқори ва сифатли ҳосил етиштириш учун, ўсимликнинг асосий ва қўшимча ҳосили билан ўзлаштириб кетилган озиқ элементларини ерга тўлиқ қайтариш керак

Минерал ва органик ўғитлар билан тупроққа қайтариладиган озиқ моддалар – балансини кирим қисмига киради. Ўғитларни қўллашдан мақсад, нафақат, ўзлаштириб кетилган озиқ элементларни ерга қайтариш, балким, тупроқ унумдорлигини ва ўсимликлар ҳосилдорлигини оширишга қаратилгандир.

Шундай ҳолатда савол туғилади: ўсимлик ҳосили билан чиқиб кетган азот, фосфор ва калийни ўғитлар билан тўлиқ қайтариш шартми, ушбу элементлар билан тупроқни бойитишни бошқа манбалари йўқми? Бу вақтда барча озиқ элементларига нисбатан умумий жавоб бериш қийин, бунинг учун ҳар бир элемент учун алоҳида йўл топиш керак

• Академик Д.Н.Прянишников ўсимлик маҳсулоти билан ўзлаштирилиб кетилган фосфорни тўлиқ ёки бир мунча ортиғи билан қайтариш керак дейди, чунки ўсимлик учун яроқли бўлган фосфор билан тупроқларни таъминлашни бошқа манбаи йўқ. Азот масаласида уни миқдорини бирмунча камайтириб (гектарига 15 кг гача) қўллаш мумкин, чунки азотни етишмаган қисми туганак бактериялар ва бошқа микроорганизмлар томонидан тупроқда тўпланади. Бундай ҳолат, донли экинлардан ҳар бир гектар ҳисобига 20-25 центнердан ҳосил етиштирилганидагина бўлиши мумкин. Маълумки, ҳозирги пайтда кўпчилик хўжаликларда донли экинлардан гектар бошига 35-40- центнер ва ундан юқори ҳосил етиштирмоқдалар. Бу вақтда, етишмайдиган азот миқдорини фақат биологик йўл билан (дуккакли экинлар ҳисобига) тўлдириш имконияти бўлмайди ва алмашлаб экиш даласида азотни тўлиқ қайтариш учун азотли ўғитлардан фойдаланиш зарур бўлади. Шунингдек, азот тенглигини сақлашда, уни минерал ўғитлар, гўнг ва тупроқ таркибидан кўплаб йўқолишини ҳам ҳисобга олиш зарур.
• Калий балансида эса, унинг миқдорини гектарига 20 кг гача камайтириб қўллаш мумкин. Қолган қисми эса, тупроқдаги калийнинг бошқа манбалари ҳисобига тўлади. Бундай ҳолат, айниқса механикавий таркиби оғир бўлган, калий заҳираси кўп бўлган тупроқларда содир бўлади. Аммо, калийга жуда талабчан ўсимликларни сурункасига бир далада қайта-қайта экиш (картошка, хашаки лавлаги, ғўза ва ҳ.). Ушбу элементни тупроқдаги миқдорини кескин камайишига олиб келади.
• Умуман, хўжаликда қанчалик кўп миқдорда ўсимлик ва чорвачилик маҳсулотлари етиштирилиб сотилса, шунча озиқ элементлари ҳам чиқиб кетади ва деҳқончиликда ўғитларга бўлган талаб юқори бўлади.

•